Sự Thật Về Chứng Ăn Không Tiêu – Điều Trị Và Cách Phòng Ngừa

Chứng ăn không tiêu hay còn được gọi là chứng khó tiêu, là một tình trạng bất thường của đường tiêu hóa, gặp phổ biến ở mọi đối tượng. Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây khó tiêu. Bao gồm: thói quen ăn uống, lối sống, tình trạng sử dụng một số thuốc, hay một số bệnh đường tiêu hóa khác. Đôi khi chứng khó tiêu cũng không rõ nguyên nhân gây ra. Thay đổi thói quen ăn uống, lối sống và một số bài tập thư giãn, giảm căng thẳng… có vai trò trong việc phòng ngừa chứng ăn không tiêu.

1. Chứng ăn không tiêu là gì?

Chứng ăn không tiêu còn được gọi là chứng khó tiêu. Đây là một thuật ngữ y khoa mô tả các nhóm triệu chứng rối loạn tiêu hóa xảy ra đồng thời và một số triệu chứng bao gồm:

• Đau bụng, cảm giác nóng rát khó chịu ở phần bụng trên.
• Cảm thấy nhanh no và khó chịu trong và sau bữa ăn.
• Đầy hơi và chướng bụng.

Tình trạng này có thể xảy ra thường xuyên trong vài tuần hoặc vài tháng, gọi là chứng ăn không tiêu mãn tính. Tuy nhiên, chứng khó tiêu cũng có thể thỉnh thoảng mới xảy ra một lần.

Đây không phải một căn bệnh. Nó có thể là dấu hiệu của một số bệnh hay tình trạng bất thường của đường tiêu hóa, chủ yếu là dạ dày và phần đầu của ruột non. 

Đôi khi các bệnh về đường tiêu hóa cũng gây ra chứng khó tiêu mãn tính. Đó là các bệnh như: loét dạ dày tá tràng, viêm dạ dày, ung thư ruột dạ dày… Trường hợp khó tiêu mãn tính không rõ nguyên nhân được gọi là khó tiêu chức năng hay rối loạn tiêu hóa chức năng. 

>>> Xem thêm: Ăn Không Tiêu Đầy Bụng Khó Thở Và 6 Điều Cần Biết

2. Triệu chứng và nguyên nhân

2.1. Các triệu chứng cho biết bạn đang gặp chứng ăn không tiêu

Bạn có thể dựa vào một số triệu chứng điển hình dưới đây để nhận biết chứng ăn không tiêu:

• Có cảm giác đau, nóng rát và khó chịu ở bụng trên.
• Cảm thấy no sớm và khó chịu trong và sau bữa ăn.
• Đầy hơi và chướng bụng.

Ngoài các triệu chứng điển hình trên, bạn cũng có thể gặp phải các triệu chứng khác. Chẳng hạn như trào ngược (ợ lên thức ăn, chất lỏng), sôi bụng (có tiếng ùng ục trong bụng), buồn nôn… Đôi khi ợ chua cũng có thể xuất hiện khi bạn bị ăn không tiêu. Tuy nhiên, ợ chua và ăn không tiêu là hai tình trạng riêng biệt, không nên nhầm lẫn.

Tình trạng khó tiêu sẽ trở nên nghiêm trọng hơn khi có biểu hiện kèm theo các triệu chứng sau:

• Đi ngoài phân đen, nôn ra máu hay thường xuyên bị nôn mửa.
• Cảm giác khó thở, đổ mồ hôi; khó nuốt, đau khi nuốt.
• Không rõ nguyên nhân bị giảm cân đột ngột.
• Đau bụng dữ dội và liên tục.
• Các vị trí đau khác như ngực, hàm, cổ hoặc cánh tay.

Nếu bạn có biểu hiện ăn không tiêu kèm theo một hay nhiều triệu chứng vừa kể trên, đồng nghĩa với việc tình trạng của bạn ngày càng trở nên nghiêm trọng và nguy hiểm hơn. Lời khuyên đưa ra lúc này là bạn nên tìm kiếm sự giúp đỡ từ bác sĩ để có hướng điều trị kịp thời. Hơn nữa, khi chứng khó tiêu kéo dài trên 2 tuần, gặp bác sĩ cũng được khuyến cáo.

>>> Xem thêm: Ăn không tiêu buồn nôn là dấu hiệu của căn bệnh nguy hiểm nào?

2.2. Những nguyên nhân nào gây chứng ăn không tiêu?

Có nhiều nguyên nhân có thể gây ra chứng ăn không tiêu. Nó thường có liên quan đến thói quen ăn uống, lối sống hay do việc sử dụng một số loại thuốc.

Trong đó, thói quen ăn uống được coi là nguyên nhân phổ biến hàng đầu dẫn đến tình trạng khó tiêu:

• Ăn nhiều, ăn nhanh, không nhai kỹ trong bữa ăn.
• Ăn thức ăn cay, chất béo hay đồ ăn nhiều dầu mỡ.
• Ăn các thực phẩm chứa nhiều acid như cà chua, các sản phẩm từ cà chua, cam…
• Uống rượu, caffein, sử dụng các thức uống có cồn hay đồ uống có ga…

Ngoài ra, thói quen hút thuốc lá hay tình trạng căng thẳng cũng có thể gây khó tiêu.

Khó tiêu đôi khi là tác dụng không mong muốn khi sử dụng một số loại thuốc thường xuyên. Điển hình là nhóm thuốc kháng sinh và thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs). Chẳng hạn như aspirin, ibuprofen, naproxen…

Bên cạnh đó, các vấn đề sức khỏe như một số bệnh đường tiêu cũng có thể là một nguyên nhân gây khó tiêu. Các bệnh dẫn đến tình trạng khó tiêu bao gồm:

• Trào ngược dạ dày thực quản
• Chứng đau dạ dày
• Viêm dạ dày, viêm loét dạ dày, có thể do vi khuẩn Helicobacter pylori gây ra
• Hội chứng ruột kích thích
• Ung thư dạ dày
• Viêm túi mật,

Ngoài ra, tình trạng căng thẳng hay chứng trầm cảm, lo âu cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến chứng khó tiêu.

Chứng ăn không tiêu có thể không rõ nguyên nhân gây ra. Trường hợp này gọi là chứng ăn không tiêu chức năng hay rối loạn tiêu hóa chức năng.

>>> Xem thêm: Cơ Chế Trào Ngược Dạ Dày Thực Quản – 6 Vấn Đề Hữu Ích Bạn Nên Biết

3. Làm thế nào để chẩn đoán chứng ăn không tiêu? 

Để chẩn đoán chứng ăn không tiêu, bác sĩ sẽ dựa trên các yếu tố: tiền sử bệnh, khám sức khỏe, nội soi đường tiêu hóa trên (GI) và các xét nghiệm khác.

3.1. Tiền sử bệnh và khám sức khỏe

Khi bạn có các dấu hiệu của chứng khó tiêu, xem xét các triệu chứng và bệnh sử là việc đầu tiên bác sĩ sẽ làm. Bác sĩ có thể đưa ra những câu hỏi về tiền sử bệnh và thói quen ăn uống. Ngoài ra, bạn cũng sẽ nhận được các câu hỏi khác từ bác sĩ. Chẳng hạn, thói quen hút thuốc lá và tình trạng sử dụng thuốc kê đơn và không kê đơn…

Sau khi khai thác tiền sử bệnh, bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra sức khỏe. Các yếu tố cần kiểm tra trong trường hợp này bao gồm: tình trạng đau bụng, đầy hơi hay kiểm tra âm thanh trong bụng.

Khai thác tiền sử bệnh và khám sức khỏe cho phép bác sĩ chẩn đoán chứng khó tiêu. Hơn nữa, xác định sơ bộ được trường hợp khó tiêu này có phải do thói quen ăn uống, lối sống, tình trạng sử dụng thuốc hay không? Từ đó, có thể đưa ra các chỉ định phù hợp sau đó.

3.2. Nội soi đường tiêu hóa trên (GI)

Nội soi đường tiêu hóa trên được tiến hành để chẩn đoán chứng ăn không tiêu do các bệnh đường tiêu hóa gây ra. Phương pháp này được áp dụng để xác định một số bệnh như:

• Viêm dạ dày
• Viêm loét dạ dày
• Ung thư dạ dày

>>> Xem thêm: Triệu Chứng Của Viêm Dạ Dày Và Cách Phòng Ngừa Hiệu Quả Nhất

Bác sĩ thường chỉ định nội soi đường tiêu hóa trên với những người trên 55 tuổi mắc chứng khó tiêu. Còn những đối tượng khác sẽ được chỉ định khi có dấu hiệu của chứng khó tiêu kèm theo một hay nhiều triệu chứng dưới đây:

• Tiền sử có thành viên trong gia đình bị ung thư
• Khó nuốt hoặc đau khi nuốt
• Thường xuyên bị nôn mửa
• Có dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa (chảy máu đường tiêu hóa)
• Giảm cân không có chủ ý

Trong quá trình nội soi đường tiêu hóa trên, bác sĩ có thể tiến hành làm sinh thiết. Sinh thiết đường tiêu hoá trên được tiến hành bằng cách sử dụng các công cụ nhỏ đi qua ống nội soi để lấy các mảnh mô nhỏ từ niêm mạc dạ dày và tá tràng. Các mảnh mô này sẽ được kiểm tra, góp phần vào việc tìm bệnh và tình trạng đường tiêu hoá, bao gồm cả nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori.

3.3. Các phương pháp kiểm tra khác

Ngoài nội soi đường tiêu hoá trên, bạn có thể sẽ được chỉ định làm các phương pháp kiểm tra khác để xác định tình trạng gây ăn không tiêu. Các chỉ định đó có thể là:

• Các xét nghiệm hình ảnh: chụp X-quang, chụp cắt lớp vi tính (CT), siêu âm.
• Thử nghiệm Helicobacter pylori: để kiểm tra, xác định dấu hiệu nhiễm vi khuẩn H.pylori. Có thể phát hiện nhiễm HP bằng cách xét nghiệm máu, xét nghiệm phân và kiểm tra hơi thở ure.

4. Điều trị và phòng ngừa chứng ăn không tiêu

Tùy theo nguyên nhân gây khó tiêu mà có các cách điều trị khác nhau. Có thể bao gồm:

• Sử dụng thuốc (không kê đơn và kê đơn)
• Điều chỉnh lại lối sống 
• Liệu pháp tâm lý

4.1. Điều trị bằng thuốc

Một số loại thuốc có thể được sử dụng để điều trị chứng ăn không tiêu. Chẳng hạn như: thuốc kháng acid, thuốc ức chế bơm proton (PPI), thuốc chẹn thụ thể H2, prokinetics…

Thuốc kháng acid là nhóm thuốc đầu tiên được bác sĩ khuyên dùng để điều trị chứng khó tiêu. Nó có vai trò trung hòa acid dạ dày. Tuy nhiên, cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ như tiêu chảy hay táo bón. Các thuốc kháng acid thường dùng: canxi carbonat, loperamide, simethicone, natri bicarbonat…

Thuốc đối kháng thụ thể Histamin có vai trò làm giảm lượng acid mà dạ dày tạo ra. Bao gồm các thuốc: cimetidine, famotidine, nizatidine, ranitidine…

Prokinetics góp phần cải thiện nhu động đường tiêu hóa, giúp làm rỗng dạ dày. Nhờ đó, tình trạng ăn không tiêu sẽ được cải thiện. Bethanechol, metoclopramide là hai thuốc kê đơn thường được sử dụng trong nhóm thuốc này.

Thuốc ức chế bơm proton (PPI) cũng có tác dụng làm giảm acid dạ dày, nhưng mạnh hơn so với các thuốc nhóm thuốc chẹn thụ thể H2. Đây được coi là nhóm thuốc hiệu quả nhất trong điều trị chứng ăn không tiêu. Đặc biệt, có thể điều trị trường hợp khó tiêu có kèm theo chứng ợ hơi, ợ nóng. Các thuốc ức chế bơm proton thường được sử dụng bao gồm: omeprazole, esomeprazole, lansoprazole, pantoprazole…

Thuốc ức chế bơm proton và thuốc chẹn thụ thể H2 là hai nhóm thuốc thường được sử dụng để điều trị chứng khó tiêu do viêm loét dạ dày tá tràng gây ra. Trường hợp nguyên nhân là do vi khuẩn Helicobacter pylori, các thuốc này sẽ được sử dụng phối hợp với thuốc kháng sinh theo phác đồ điều trị HP thích hợp của Bộ Y Tế. Các thuốc kháng sinh có thể là: amoxicillin, clarithromycin, metronidazole, tetracycline, tinidazole.

>>> Xem thêm: Ăn không tiêu buồn nôn là dấu hiệu của căn bệnh nguy hiểm nào?

4.2. Thay đổi lối sống và thói quen ăn uống

Thuốc không phải là phương pháp duy nhất để điều trị chứng ăn không tiêu. Bạn có thể cải thiện tiêu hóa và giảm các triệu chứng khó chịu bằng cách điều chỉnh lối sống và chế độ ăn uống. Điều này sẽ giúp bạn cải thiện được tình trạng khó tiêu, đặc biệt trường hợp khó tiêu do thói quen ăn uống gây ra.

4.2.1. Những thức ăn và đồ uống nào không nên dùng?

Khi bị khó tiêu, bạn nên tránh những loại thực phẩm cũng như đồ uống là tác nhân gây khó tiêu hoặc làm cho tình trạng khó tiêu trở nên trầm trọng hơn. Chẳng hạn như:

• Thực phẩm hay đồ uống có chứa chất kích thích caffein, có ga, có cồn, rượu, bia
• Thức ăn cay, chất béo, đồ ăn nhiều dầu mỡ
• Thực phẩm có chứa nhiều acid như: cà chua, các sản phẩm làm từ cà chua, cam…

4.2.2. Nên ăn gì khi bị chứng ăn không tiêu?

 Một chế độ ăn uống lành mạnh nên được yêu cầu. Một chế độ ăn lành mạnh có thể cải thiện sức khỏe tổng thể của bạn, giúp kiểm soát một số bệnh và giảm khả năng mắc bệnh. Trong trường hợp khó tiêu, khi thực hiện chế độ ăn này, các triệu chứng và tình trạng khó tiêu sẽ được cải thiện đáng kể.

Bạn nên tiêu thụ những loại thực phẩm giàu chất dinh dưỡng. Các chất dinh dưỡng như vitamin, khoáng chất và chất xơ là những chất cần bổ sung để có một cơ thể khỏe mạnh. Dưới đây là một số loại thực phẩm và đồ uống giàu chất dinh dưỡng được khuyên dùng:

• Rau xanh, hoa quả
• Ngũ cốc nguyên hạt: bột yến mạch, bánh mì nguyên hạt và gạo lứt.
• Các loại hải sản, các loại thịt như thịt nạc, thịt gia cầm, trứng.
• Các sản phẩm từ sữa có thể kể đến như sữa ít béo hoặc không béo.

Nếu nhạy cảm với sữa và các sản phẩm từ sữa, hãy thử thay thế bằng đậu nành, hạnh nhân, gạo và các thức uống khác có bổ sung thêm vitamin D và canxi. Ngoài ra, các loại rau lá sẫm màu như rau cải xanh, cải xoăn cũng có thể được dùng thay thế.

4.2.3. Thay đổi lối sống – ngăn ngừa chứng ăn không tiêu

Thay đổi thói quen ăn uống góp phần giảm thiểu tình trạng khó tiêu. Bên cạnh đó, chứng khó tiêu còn có thể ngăn ngừa bằng cách thay đổi lối sống. Chẳng hạn như:

• Không ăn quá nhiều, chia thành nhiều bữa ăn nhỏ trong ngày.
• Ăn chậm, nhai kỹ.
• Nếu bạn có thói quen hút thuốc lá, khuyến cáo ngừng hút thuốc.
• Ngay sau khi ăn, không nên nằm luôn cũng như vận động mạnh.
• Cần lưu ý, hạn chế sử dụng các thuốc gây kích ứng niêm mạc dạ dày như thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs).
• Giảm căng thẳng qua các liệu pháp thư giãn.

4.3. Liệu pháp tâm lý

Liệu pháp tâm lý sẽ được đề nghị để điều trị nếu bạn bị chứng khó tiêu do chứng trầm cảm và lo âu gây ra. Một trong những liệu pháp được áp dụng là “liệu pháp trò chuyện”. 

“Liệu pháp trò chuyện” có thể là một giải pháp thay thế cho việc điều trị bằng thuốc. Đôi khi cũng có thể điều trị đồng thời với các lựa chọn điều trị khác, chẳng hạn như sử dụng thuốc. 

Kế hoạch điều trị cần được lựa chọn một cách phù hợp. Việc lựa chọn này nên dựa vào nhu cầu cá nhân và tình hình y tế của họ và dưới sự chăm sóc của chuyên gia sức khỏe tâm thần.

4.4. Bài tập thư giãn, giảm căng thẳng 

Đôi khi tình trạng căng thẳng sẽ khiến bạn ăn không tiêu. Khi đó, bác sĩ có thể đề xuất cho bạn các bài tập thư giãn giúp giảm căng thẳng. Bao gồm: tập thở sâu, thiền, yoga, thái cực quyền…

4.4.1. Tập thở sâu

Một trong những cách đơn giản nhất để thư giãn chính là tập thở sâu. Bạn có thể làm theo kỹ thuật thở sâu dưới đây:

• Ngồi yên hoặc nằm xuống
• Hít vào từ từ cho đến khi cảm thấy bụng căng lên
• Giữ hơi thở trong giây lát
• Thở ra từ từ, cảm thấy bụng xẹp xuống

4.4.2. Thiền

Thiền giúp bạn cảm thấy thư thái hơn bằng cách tập trung sự chú ý. Khi thiền, mọi cảm xúc và suy nghĩ của bạn sẽ trở nên bình tĩnh hơn, kể cả khi gặp phải những yếu tố gây căng thẳng. Thiền đã được áp dụng từ nhiều năm và cho đến nay có rất nhiều phong cách khác nhau. 

Hầu hết các loại thiền thường bao gồm:

• Tập trung chú ý: bạn có thể tập trung vào hơi thở, một đồ vật hoặc một nhóm từ.
• Yên tĩnh: hầu hết thiền cần một không gian yên tĩnh nhằm hạn chế sự phân tâm.
• Vị trí cơ thể: có thể thiền ở nhiều vị trí khác nhau, bao gồm ngồi, nằm, đi bộ hoặc đứng.
• Thái độ cởi mở: nghĩa là bạn luôn cởi mở với những suy nghĩ xuất hiện trong tâm trí bạn trong khi thiền. Thay vì phán xét những suy nghĩ này, bạn nên để chúng qua đi bằng cách thu hút sự chú ý trở lại.
• Thở thư thái: trong khi thiền, bạn cần thở chậm và bình tĩnh. Điều này sẽ mang đến sự thư giãn cho bạn.

4.4.3. Yoga

Yoga là một môn tập giúp thư giãn bắt nguồn từ Ấn Độ. Tập yoga là sự kết hợp giữa các tư thế hoặc sự chuyển động với hơi thở tập trung và thiền định. 

Các tư thế yoga bao gồm từ những tư thế đơn giản như nằm trên sàn đến những tư thế phức tạp hơn, đòi hỏi kinh nghiệm. Bạn có thể thay đổi các tư thế này một cách linh hoạt dựa trên khả năng tương ứng của bản thân.

4.4.4. Thái cực quyền

Thái cực quyền lần đầu tiên được biết đến là ở Trung Quốc, được sử dụng với mục đích tự vệ. Ngày nay, nhiều người vận dụng thái cực quyền vào vấn đề cải thiện sức khỏe. Bởi đây là một hình thức tập thể dục nhẹ nhàng, ít tác động và an toàn cho mọi lứa tuổi.

Kết luận

Như vậy, chứng ăn không tiêu là một biểu hiện bất thường của đường tiêu hóa, có nhiều nguyên nhân có thể gây ra. Tuy nhiên, cũng có trường hợp chỉ có triệu chứng mà không rõ nguyên nhân. Có thể điều trị bằng thuốc, thay đổi lối sống, thói quen ăn uống hay liệu pháp tâm lý. Trong đó, thay đổi lối sống, chế độ ăn uống, giảm căng thẳng là các biện pháp cần thiết trong việc phòng ngừa vấn đề này.

Trên đây là một số thông tin hữu ích về chứng ăn không tiêu được các chuyên gia Scurma Fizzy cung cấp. Hy vọng những thông tin này có thể giúp bạn hiểu hơn về chứng ăn không tiêu và thực hiện được chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh, hạn chế tối đa tình trạng khó tiêu.

Liên hệ HOTLINE 1800.6091 để được tư vấn MIỄN PHÍ về tình trạng ăn không tiêu từ các bác sĩ, dược sĩ chuyên gia.