Trào Ngược Acid Là Gì Và 7 Điều Cần Biết

Dạ dày là một cơ quan trong hệ tiêu hóa, nó có vai trò co bóp, nhào trộn và chuyển hóa thức ăn. Hiện nay, số người mắc các bệnh lý dạ dày ngày càng tăng lên trong đó điển hình là bệnh trào ngược acid dạ dày. Vậy bệnh trào ngược acid dạ dày là gì? có những nguyên nhân nào có thể dẫn đến tình trạng này? cần áp dụng các phương pháp gì để điều trị bệnh hiệu quả? Tất cả các câu hỏi trên sẽ được các chuyên gia của Scurma Fizzy giải thích trong bài viết dưới đây.

1. Trào ngược acid là gì?

Lớp niêm mạc lót bên trong dạ dày có vai trò bài tiết ra dịch acid, các men tiêu hóa để chuyển hóa thức ăn.

Trong một quá trình tiêu hóa bình thường của cơ thể, thức ăn bắt đầu được tiêu hóa ở khoang miệng bằng quá trình nghiền nát của răng và sự thủy phân một phần dưới tác động của các men trong dịch nước bọt.

Sau đó, chúng theo nhu động thực quản di chuyển dần xuống dạ dày. Khi đến đầu dạ dày, cơ thắt thực quản dưới sẽ mở ra để thức ăn vào dạ dày, ngay sau đó cơ này sẽ đóng lại để tránh thức ăn và dịch tiêu hóa đi ngược chiều lên trên. 

Trong bệnh lý trào ngược acid, có nhiều yếu tố làm cho sự hoạt động của cơ này kém điều hòa, đóng mở thất thường.

Từ đó, dịch acid trong lòng dạ dày có điều kiện thuận lợi trào ngược lên phía trên thực quản, hầu họng… gây ra các triệu chứng đặc trưng của bệnh. 

2. Nguyên nhân gây trào ngược acid

2.1. Nguyên nhân từ thực quản – Sự suy giảm chức năng cơ thắt thực quản

Cơ thắt thực quản dưới đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa, giúp ngăn chặn khả năng trào ngược dịch acid lên thực quản. Sự suy giảm chức năng của cơ thắt thực quản dưới sẽ khiến dịch acid dễ dàng trào ngược lên gây ra tổn thương tại thực quản. 

Một số yếu tố sau sẽ khiến cơ này dễ bị suy giảm chức năng như:

• Nhu động của thực quản bị rối loạn hoạt động
• Giảm bài tiết nước bọt
• Sử dụng các thuốc kích thích β thụ thể, các thuốc kháng cholin
• Rượu bia, thuốc lá, cafein được sử dụng với tần suất thường xuyên

2.2. Thoát vị hoành

Cơ hoành là một khối cơ hình vòm giúp phân chia ranh giới giữa khoang bụng và khoang ngực. Bình thường nhờ vào cơ hoành, dạ dày sẽ giữ được vị trí tương đối trong ổ bụng.

Thoát vị hoành là hiện tượng cơ hoành giảm chức năng của mình. Dạ dày khi đó sẽ dễ dàng gia tăng, chèn ép lên phía cơ hoành, đặc biệt khi dạ dày chứa một lượng hơi hoặc thức ăn quá lớn.

Từ đó, nó sẽ làm tăng áp lực lên cơ thắt dưới thực quản, dễ gây ra hiện tượng trào ngược. 

2.3. Nguyên nhân tại dạ dày

Các nguyên nhân gây ra các sự tổn thương niêm mạc dạ dày, dẫn đến các bệnh lý dạ dày hay sự gia tăng áp lực dạ dày sẽ là các căn nguyên gây ra bệnh lý trào ngược dạ dày. 

Có thể kể tới các nguyên nhân như sau:

2.3.1. Chế độ ăn

• Đồ ăn cay, tính nóng

Dễ gây kích thích trực tiếp vào niêm mạc dạ dày gây tổn thương, tăng bài tiết acid

• Ăn quá nhanh, ăn quá no

Ăn quá nhanh quá no là tình trạng bạn đưa thức ăn vào trong lòng dạ dày với tốc độ nhanh. Thức ăn chưa được tiêu hóa sơ bộ ở miệng nên sẽ tăng áp lực tiêu hóa lên dạ dày.

Đồng thời, lượng thức ăn tiếp tục được đưa xuống trong khi lượng thức ăn cũ vẫn còn chưa được tiêu hóa hết nên tình trạng dồn ứ, đầy bụng dễ xảy ra.

Thức ăn bị dồn lại sẽ dễ bị vi khuẩn, vi nấm lên men tạo thành hơi làm tăng áp lực hơi trong dạ dày. Sự tăng áp lực bởi thức ăn và hơi sẽ kích thích sự mở ta của cơ thắt thực quản dưới. 

• Bỏ bữa

Tình trạng bỏ bữa sẽ làm gia tăng nguy cơ tổn thương niêm mạc dạ dày đồng thời gây rối loạn hoạt động của nhu động thực quản, dạ dày.

• Ăn xong nằm ngay

Thói quen này khiến thức ăn khó di chuyển trong hệ tiêu hóa, chúng dễ bị ứ lại ở phía dạ dày, từ đó làm tăng áp lực lên cơ thắt thực quản dưới.

2.3.2. Lạm dụng thuốc NSAIDs

Các thuốc này nếu sử dụng kéo dài, không đúng cách sẽ dẫn đến nguy cơ gặp tác dụng phụ trên tiêu hóa như viêm loét niêm mạc dạ dày. Sự tổn thương niêm mạc dạ dày sẽ làm giảm khả năng tiêu hóa của dạ dày. 

2.3.3. Vi khuẩn Hp

Vi khuẩn Hp gây ra sự tăng bài tiết acid dạ dày và gây rối loạn hoạt động của nhu động tiêu hóa. Vi khuẩn này là một nguyên nhân lớn gây ra tình trạng bệnh nặng với nhiều biến chứng nguy hiểm. 

>>> Xem thêm: Vi khuẩn Hp là gì? Bệnh lý gì sẽ xuất hiện khi bị nhiễm Hp

2.3.4. Stress

Stress sẽ làm tăng tiết acid dạ dày thông qua sự kích thích của hormon cortisol. Đồng thời stress cũng gây rối loạn hoạt động cơ trơn tiêu hóa và nhu động thực quản, dạ dày và ruột. 

2.3.5. Sử dụng rượu bia, thuốc lá

Rượu bia, thuốc lá sẽ kích thích tăng tiết acid và giảm tiết chất nhầy bảo vệ nên niêm mạc dạ dày sẽ tổn thương, tăng áp lực lên quá trình tiêu hóa và ảnh hưởng đến sự hoạt động của thực quản – dạ dày. 

2.4. Béo phì

Khi bị béo phì, áp lực cân nặng sẽ gia tăng sự chèn ép, tăng áp lực lên dạ dày, thực quản khiến tình trạng trào ngược dễ xảy ra. 

2.5. Bẩm sinh

Một số yếu tố bẩm sinh gây ra bệnh lý này có thể kể đến như: bẩm sinh cơ thắt dưới thực quản yếu, bị sa dạ dày, bị tổn thương do tai nạn, chấn thương…

3. Triệu chứng của trào ngược acid

Trong bệnh trào ngược acid dạ dày, bệnh nhân sẽ gặp nhiều triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nặng của bệnh. Các triệu chứng này có thể gây ảnh hưởng lớn đến hoạt động thường ngày của bệnh nhân. 

3.1. Đau rát ngực

Dịch acid trào ngược lên phía thực quản gây ra các tổn thương thực thể tại đây. Các tổn thương viêm loét niêm mạc thực quản là nguyên nhân dẫn đến cảm giác đau, nóng rát vùng ngực.

Cảm giác đau sẽ tăng lên khi bệnh nhân nuốt thức ăn hay uống nước do thức ăn sẽ va chạm, ma sát trực tiếp vào các tổn thương này. 

3.2. Nôn

Nôn là một phản xạ giúp bảo vệ cơ thể. Nôn có hai vai trò:

• Nôn giúp giảm bớt lượng thức ăn trong lòng dạ dày để tránh gia tăng áp lực lên cơ thắt thực quản dưới
• Nôn giúp tống dịch acid ở thực quản ra ngoài để tránh gây ra các tác động xấu tại đây 

Tuy là một phản xạ tự nhiên tốt cho cơ thể nhưng nếu tình trạng nôn diễn ra quá nhiều sẽ gây ra nhiều tác động xấu cho cơ thể như nguy cơ mất nước, điện giải, suy giảm thể tích tuần hoàn…

3.3. Ho 

Ho là phản xạ giúp ngăn cản sự tấn công của dịch acid lên thực quản, họng và hệ hô hấp. Trong bệnh trào ngược acid dạ dày bệnh nhân thường có biểu hiện ho đờm dai dẳng.

Đờm ở đây được sinh ra sẽ bao phủ lên các vùng niêm mạc để giảm thiểu sự tấn công của dịch acid. Triệu chứng ho trong bệnh lý này cần được phân biệt với các trường hợp khác như ho do virus, ho do dị ứng thời tiết hay ho do viêm phế quản, viêm phổi. 

Điểm khác nhau đặc trưng có thể kể đến như:

• Ho do trào ngược acid không ghi nhận thấy các tổn thương thực thể trên hệ hô hấp
• Đi kèm với các triệu chứng điển hình của bệnh trào ngược dạ dày như ợ hơi, ợ chua, nôn, nóng rát ngực…

3.4. Ợ hơi, ợ nóng, ợ chua

Do cơ thắt thực quản dưới đóng mở thất thường nên hơi acid và hơi sinh ra do sự lên men thức ăn trong dạ dày sẽ dễ dàng thoát ra ngoài qua đường thực quản – miệng tạo thành triệu chứng ợ. Vị chua, nóng cảm nhận được khi ợ là do hơi acid trào ngược lên tạo thành. 

>>>> Xem thêm: Ợ hơi ợ chua và những điều cần biết

3.5. Tiết nước bọt nhiều

Nước bọt được kích thích tiết ra nhiều hơn để trung hòa bớt lượng acid ở thực quản và dạ dày. 

Do hiện tượng trào ngược dạ dày là do acid tiết ra quá nhiều nên sẽ kích thích cơ thể tiết nhiều nước bọt

4. Biến chứng của tình trạng trào ngược acid

Bệnh trào ngược acid dạ dày nếu không được kiểm soát kịp thời sẽ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm dưới đây:

4.1. Viêm hệ hô hấp

Dịch acid trào lên thực quản rồi tiếp tục lan sang các vùng tế bào lân cận như hệ tiêu hóa gây ra sự viêm nhiễm nặng ở đây. Bệnh nhân có thể bị viêm họng, viêm phế quản…

4.2. Xuất huyết thực quản

Xuất huyết thực quản là tình trạng máu chảy ta từ các vết loét ở niêm mạc thực quản. Tình trạng viêm loét càng nghiêm trọng thì nguy cơ xuất huyết thực quản càng cao.

Bệnh nhân có thể nhận biết biến chứng này thông qua các biểu hiện như ho ra máu, nôn ra máu hay đi ngoài ra máu. 

4.3. Ung thư thực quản

Để sửa chữa, thay thế các tổn thương viêm, loét trên niêm mạc thực quản, các tế bào mô xơ sẽ được kích thích sinh ra.

Ban đầu các mô xơ sinh ra sẽ dẫn đến tình trạng hẹp thực quản. Khi các mô này sinh ra nhiều sẽ dẫn đến sự thay đổi cấu trúc lớp tế bào lót bên trong thực quản.

Điều này sẽ trở thành yếu tố kích thích sự sản sinh ra các khối u ở thực quản. 

Khi bị biến chứng ung thư thực quản, bệnh nhân thường có các biểu hiện như ho ra máu, nôn ra máu, sụt cân nhanh, đau tức ngực dữ dội…

Ung thư thực quản sẽ được kiểm soát tốt nếu phát hiện sớm. Tuy nhiên, hầu hết các trường hợp lại phát hiện biến chứng này ở giai đoạn khá muộn, đáp ứng kém với điều trị. 

5. Chẩn đoán trào ngược acid

Thông thường, bệnh nhân sẽ được chỉ định rất nhiều các phương pháp chẩn đoán khác nhau để phát hiện chính xác nguyên nhân và mức độ tiến triển của bệnh.

Một số phương pháp thường dùng trong cận lâm sàng là:

5.1. Các xét nghiệm tìm vi khuẩn Hp

Do vi khuẩn Hp thường gây bệnh nặng với nhiều triệu chứng khác nhau nên việc xác định khả năng bệnh nhân bị trào ngược do vi khuẩn Hp là thực sự cần thiết.

Các xét nghiệm tìm vi khuẩn Hp bao gồm:

• Test hơi thở
• Xét nghiệm phân tìm khuẩn Hp
• Xét nghiệm máu tìm kháng nguyên và kháng thể đặc hiệu của vi khuẩn Hp

5.2. Đo pH thực quản

Đo pH thực quản sẽ phản ánh trực tiếp mức độ acid bị trào ngược lên trên phía thực quản. Độ pH đo được càng thấp thì mức độ acid trào ngược lên càng nghiêm trọng. 

5.3. Nội soi tiêu hóa

Đây là phương pháp chẩn đoán phổ biến các bệnh lý tiêu hóa nói riêng và bệnh trào ngược dạ dày nói chung. 

Ống nội soi có gắn camera và đèn được đưa vào đường ống tiêu hóa của bệnh nhân qua miệng. Các hình ảnh những tổn thương ở thực quản, dạ dày sẽ được camera ghi lại và truyền tải về màn hình máy.

Thông qua kết quả này bác sĩ sẽ nhận định được mức độ nặng của bệnh, sự xuất hiện của các biến chứng. 

6. Chế độ ăn và sinh hoạt khi bị trào ngược acid

Các bệnh nhân bị trào ngược acid dạ dày cần xây dựng cho mình một chế độ ăn uống và sinh hoạt điều độ để đạt được hiệu quả điều trị cao nhất. 

• Hạn chế ăn đồ ăn cay, tính nóng, nhiều mỡ, dầu
• Hạn chế ăn các loại quả có vị chua nhiều acid như cam, chanh, quýt…; các loại đồ ngâm chua ngâm giấm, lên men như dưa muối, tỏi ngâm giấm…
• Bổ sung nhiều loại rau củ tươi, xanh trong khẩu phần ăn 
• Không ăn quá no, ăn quá nhanh, ăn xong nằm ngay, không bỏ bữa và ăn khuya
• Tạo dựng thói quen tập luyện thể thao mỗi ngày
• Tránh stress, căng thẳng
• Không lạm dụng các loại thuốc giảm đau nhóm NSAIDs, kháng sinh 

7. Điều trị trào ngược acid

7.1. Thuốc tây chữa trị trào ngược acid

Có nhiều nhóm thuốc tây có thể được chỉ định trong trường hợp này. Một số nhóm thuốc có vai trò điều trị nguyên nhân, một số nhóm khác sẽ giúp giảm một số triệu chứng của bệnh. 

• Antacid 

Antacid là nhóm thuốc có vai trò trung hòa bớt acid dạ dày từ đó giảm sự tổn thương niêm mạc dạ dày và tránh làm tăng áp lực lên cơ thắt thực quản dưới. Các dược chất của nhóm như nhôm hydroxit, natri bicarbonat… có tính kiềm.

• Kháng H2

Histamin là một yếu tố tham gia vào quá trình kích thích tổng hợp acid dạ dày. Các thuốc nhóm kháng H2 có cấu tạo tương tự như histamin nội sinh, nên sẽ xảy ra sự cạnh tranh liên kết trên receptor H2 trên tế bào viền dạ dày.

Do đó, acid sẽ không được bài tiết theo con đường hoạt hóa của histamin. Tuy nhiên, các con đường bài tiết acid khác vẫn hoạt động bình thường nên nhóm thuốc này có vai trào chưa thực sự toàn diện. Các dược chất trong nhóm gồm cimetidin, ranitidin…

• Ức chế bơm proton

Bơm proton là bơm tổng hợp acid dạ dày trên tế bào thành thuộc niêm mạc dạ dày. Có rất nhiều con đường kích thích bơm như con đường thông qua cơ chế thần kinh, con đường của histamin, con đường của gastrin…

Các thuốc ức chế bơm proton như omeprazol, lansoprazol…có khả năng tạo liên kết không thuận nghịch với bơm, từ đó mọi quá trình bài tiết acid đều bị ức chế.

Acid dạ dày không được bài tiết trong thời gian dài sẽ là điều kiện thuận lợi để làm lành các tổn thương trên dạ dày cũng như thực quản.

• Một số thuốc khác như: thuốc giảm ho, long đờm, thuốc giảm nôn, thuốc bao vết loét… 

7.2. Thảo dược chữa trị trào ngược acid

Các thảo dược dân gian được rất nhiều người ưa chuộng trong điều trị bệnh do các tác dụng và sự an toàn mà nó mang lại.

Tuy nhiên, chúng cần có thời gian đủ dài để phát huy được hiệu điều trị, đồng thời trong các trường hợp bệnh nặng thì chúng khó phát huy được tác dụng.

Do đó, giải pháp điều trị bằng thảo mộc thường sẽ dùng cho các trường hợp nhẹ hoặc sử dụng đồng thời với các thuốc tây trong trường hợp nặng, cấp tính.

Hai loại thảo dược thường được sử dụng nhất đó là gừng và nghệ. 

7.2.1. Gừng

Gừng là một gia vị được sử dụng nhiều trong bữa ăn hàng ngày để tăng hương vị trong món ăn. Trong y học cổ truyền, gừng được chế biến thành hai dạng: gừng tươi (sinh khương) và gừng khô (can khương).

Cả hai dạng thuốc bay đều có tác dụng rất tốt trong điều trị bệnh trào ngược dạ dày. Gừng có tính nóng, vị cay có vai trò kháng viêm sát khuẩn, kích thích tiêu hóa.

Đồng thời nó còn có tác dụng làm giảm acid dạ dày và các triệu chứng như nôn, ợ hơi, đau bụng, tiêu chảy…

Có nhiều cách khác nhau để sử dụng gừng như:

• Ngậm một vài lát gừng tươi 
• Sử dụng gừng để chế biến món ăn
• Hãm nước trà gừng uống

Một số trường hợp nên tránh sử dụng gừng như phụ nữ có thai, người đang bị xuất huyết. 

>>>>> Xem thêm: Chữa trào ngược dạ dày bằng gừng

7.2.2. Nghệ

Nghệ có hai dạng trên thị thường, đó là nghệ tươi và bột nghệ khô. Người bệnh chỉ nên sử dụng bột nghệ trong điều trị bệnh do trong nghệ tươi có chứa tinh dầu có thể gây tổn hại đến tế bào gan.

Công dụng của nghệ

Trong bột nghệ có chứa hoạt chất curcumin có vai trò chống viêm, diệt khuẩn, kích thích tiêu hóa và trung hòa acid dạ dày nên rất tốt cho bệnh nhân bị trào ngược acid. 

Cách sử dụng nghệ

• Bạn có thể trộn bột nghệ khô với một lượng nhỏ mật ong tạo thành khối bột ẩm.
• Sau đó, khôi bột này sẽ được nặn thành những viên hoàn nhỏ, dùng để pha nước uống mỗi ngày.

Trên đây là những chia sẻ đến từ các chuyên gia của Scurma Fizzy. Nhìn chung tình trạng acid dạ dày bị trào ngược lên là một bệnh lý khá phổ biến. Bệnh bị gây ra bởi nhiều nhóm nguyên nhân khác nhau. Người bệnh bị trào ngược dạ dày sẽ phải đối mặt với nhiều triệu chứng gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống thường ngày và nếu bệnh không được kiểm soát thì sẽ dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm hơn. Để đạt hiệu quả cao trong điều trị bệnh, bệnh nhân nên điều chỉnh chế độ ăn và sinh hoạt, áp dụng các phác đồ điều trị kết hợp giữa các thảo dược thiên nhiên và các thuốc tây y. Để có thêm nhiều thông tin hữu ích khác về các bệnh lý dạ dày, hãy liên hệ tới chúng tôi theo đường dây HOTLINE 18006091.