Nguyên Nhân Viêm Loét Dạ Dày Tá Tràng Và Những Vấn Đề Hữu Ích Bạn Cần Biết

Bệnh viêm loét dạ dày tá tràng là tình trạng bệnh lý phổ biến ở đường tiêu hóa, gặp ở mọi lứa tuổi đặc biệt là người lớn, trung niên và người già chiếm 70% trong tổng số các trường hợp. Vậy, nếu là tình trạng bệnh lý thì nguyên nhân viêm loét dạ dày tá tràng là gì? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin đầy đủ về nguyên nhân viêm loét dạ dày tá tràng.

1. Bệnh viêm loét dạ dày tá tràng – Định nghĩa, thực trạng, đối tượng

1.1. Định nghĩa

Trước khi tìm hiểu nguyên nhân viêm loét dạ dày, ta phải biết được loét dạ dày tá tràng là gì?

Loét dạ dày tá tràng là tổn thương mất chất, cấp hay mạn, tạo nên lỗ khuyết ở niêm mạc (màng lót bên trong của dạ dày hay tá tràng) ăn qua lớp cơ niêm tới hạ niêm mạc hoặc sâu hơn. Viêm loét dạ dày chiếm 62%, trong khi đó viêm loét tá tràng chiếm 94%.

1.2. Thực trạng

Ở Việt Nam, qua các cuộc điều tra khám sức khỏe nhân dân vào nhiều thời điểm, nhiều địa phương khác nhau trên miền Bắc, tỷ lệ mắc bệnh viêm loét dạ dày tá tràng từ 4,8-8,3%, có địa phương thấp hơn từ 1,8-3,1% dân số, trung bình ước tính 5-7% dân số. Trong quân đội, tỷ lệ viêm loét dạ dày tá tràng ước tính khoảng 6% quân số.

1.3. Đối tượng

Loét dạ dày tá tràng có thể thuyên giảm rồi lại tái phát, phần lớn được chẩn đoán vào tuổi trung niên. Trẻ em và người lớn có tỷ lệ bệnh thấp. Đối với phụ nữ tỷ lệ bị bệnh cao vào thời kỳ mãn kinh hoặc tiền mãn kinh. Dựa vào những khảo sát, tỷ lệ 6-15% đối với nam giới và 2-6% đối với nữ giới bị viêm loét dạ dày tá tràng. Tỷ lệ nam/nữ đối với loét tá tràng khoảng 3/1 và với loét dạ dày khoảng 1,5-2%.

>>>Xem thêm: Viem dạ dày tá tràng có nguy hiểm không?

2. Nguyên nhân viêm loét dạ dày tá tràng chủ yếu

Dưới đây là những nguyên nhân viêm loét dạ dày tá tràng gặp ở hầu hết người mắc bệnh:

2.1. Nhiễm khuẩn mạn tính Helicobacter Pylori (Nhiễm khuẩn HP)

Trong Hội thảo quốc tế các nhà nghiên cứu đã đưa ra kết luận: “H. Pylori đóng vai trò chủ yếu trong nguyên nhân sinh bệnh loét dạ dày tá tràng.” Tỷ lệ H. Pylori dương tính gặp ở 86-100% số bệnh nhân loét tá tràng và hơn 72% trong loét dạ dày. H. Pylori tăng theo tuổi và đạt tới 50% ở người > 50 tuổi. Vi khuẩn HP khu trú trong lớp chất nhầy ở niêm mạc dạ dày, tiết ra men urease thủy phân ure thành amoniac có hại đến tế bào thành dạ dày. Gây nên hiện tượng khuếch tán ngược H+, đồng thời ngăn cản quá trình tổng hợp chất nhầy.

Như vậy, “lớp áo” bảo vệ niêm mạc dạ dày bị mất đi kết hợp tổn thương tế bào biểu mô. Tạo điều kiện thuận lợi để các yếu tố tấn công (HCL, pepsin) trong dịch vị dạ dày tác động trực tiếp vào tế bào làm chúng bị hủy hoại dẫn tới loét lớp cơ, nếu tình trạng này kéo dài không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng. Chính vì vậy, nhiễm khuẩn Helicobacter Pylori là nguyên nhân viêm loét dạ dày tá tràng hàng đầu.

2.2. Mất cân bằng vai trò yếu tố tấn công (axit, pepsin…)

Axit và pepsin trong dịch vị là nguyên nhân viêm loét dạ dày tá tràng. Đặc biệt vai trò quan trọng của axit được xác định trong hội chứng Zollinger-Ellison với nhiều ổ loét ở dạ dày và tá tràng do chế tiết quá nhiều gastrin và sản xuất quá nhiều HCL. Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp loét dạ dày, tá tràng đều tăng axit (Cơ chế còn chưa rõ). Ở những bệnh nhân bị viêm loét có sự giải phóng gastrin quá nhanh, niêm mạc bị tác động bởi một lượng axit nhiều quá mức sẽ bị tổn thương thành dạ dày, tá tràng và dẫn tới loét.

2.3. Tác dụng phụ của các loại thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid

Thuốc chống viêm không steroid làm giảm đau, sốt và viêm hoặc sưng tấy. Mọi người đều có hai loại enzyme sản xuất các chất hóa học trong tế bào của cơ thể để thúc đẩy cơn đau, viêm và sốt. NSAID hoạt động bằng cách ngăn chặn hoặc làm giảm số lượng các enzym này mà cơ thể bạn tạo ra. Cụ thể hơn, các thuốc này ức chế tổng hợp prostaglandin (Chất này có vai trò phục hồi tế bào và sản sinh chất nhầy) do đó hàng rào bảo vệ niêm mạc dạ dày tá tràng suy giảm. Tuy nhiên, một trong số các enzym cũng tạo ra một loại hóa chất khác bảo vệ niêm mạc dạ dày khỏi axit dạ dày và giúp kiểm soát chảy máu. Khi NSAID ngăn chặn hoặc làm giảm lượng enzyme này trong cơ thể bạn, chúng cũng làm tăng khả năng phát triển loét dạ dày tá tràng.

• Những loại thuốc này bao gồm: naproxen sodium (Aleve, Anaprox DS), ibuprofen (Motrin IB, Advil), ketoprofen. Chúng không bao gồm acetaminophen (Tylenol).
• Các loại thuốc khác: Dùng một số loại thuốc khác cùng với NSAID như thuốc chống đông máu, steroid, chất ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRI), aspirin liều thấp, alendronate và risedronate có thể làm tăng khả năng phát triển viêm loét.

2.4. Ảnh hưởng từ chất kích thích (caffeine, rượu bia, thuốc lá,…) là nguyên nhân viêm loét dạ dày tá tràng

Chất kích thích là nguyên nhân viêm loét dạ dày tá tràng, thúc đẩy quá trình viêm loét thêm trầm trọng hơn:

Caffeine 

Cà phê được biết là có ảnh hưởng đến việc sản xuất axit trong dạ dày và tác động này không chỉ liên quan đến hàm lượng caffeine mà còn liên quan đến các thành phần khác bao gồm: catechol và N-alkanoyl-5-hydroxytryptamide. Chất này kích thích tăng tiết axit dạ dày, đó là lý do tại sao cà phê được cho là làm trầm trọng thêm các triệu chứng loét. Tuy nhiên, trong cà phê có ít nhất một hợp chất ngăn chặn sản xuất axit trong dạ dày – một chất chống oxy hóa có tên là N ‐ methylpyridinium , được hình thành trong quá trình rang cà phê.

Mặc dù những lời khuyên phổ biến rằng những người bị loét dạ dày không nên uống cà phê, giả thuyết rằng “cà phê làm trầm trọng thêm cơn đau do viêm loét” vẫn chưa được một nghiên cứu nào chứng minh rõ ràng về điều này. Và một nghiên cứu của Áo năm 2017 đã chứng minh rằng các thụ thể vị đắng trong miệng và dạ dày có liên quan đến việc kích thích sản xuất axit dạ dày. Nói cách khác, mối quan hệ giữa cà phê và sản xuất axit dạ dày rất phức tạp và cần được nghiên cứu thêm.

Thuốc lá

Những người hút thuốc lá dễ bị loét dạ dày tá tràng. Các vết loét có nhiều khả năng lành hơn nếu ngừng hút thuốc. Đây cũng làm nguy cơ tăng nhiễm vi  khuẩn Helicobacter Pylori . Đây là vi khuẩn thường được tìm thấy trong các vết loét. Nghiên cứu chỉ ra rằng, có hơn 200 loại chất gây hại cho sức khỏe trong khói thuốc lá, đặc biệt là nicotin. Nicotin- Là tác nguyên nhân viêm loét dạ dày tá tràng phát triển mạnh, do nicotin có cơ chế hoạt động kích thích cơ thể tiết ra nhiều cortisol – Đây là tác nhân gây tăng nguy cơ viêm loét.

Rượu bia

Rượu có thể là một thủ phạm gây viêm loét vì nó có thể gây kích ứng và ăn mòn niêm mạc dạ dày đồng thời làm tăng lượng axit dạ dày được tạo ra, đây là một yếu tố dẫn đến loét dạ dày. Trên thực tế, uống rượu khi bị loét có thể khiến tình trạng bệnh trở nên tồi tệ hơn. Các nhà nghiên cứu khác đã phát hiện ra mối liên hệ giữa vi khuẩn H. Pylori thường gây loét và uống quá nhiều rượu. Nếu không được điều trị viêm loét sẽ trở nên trầm trọng hơn do rượu, các vết loét có thể gây ra các vấn đề như chảy máu trong, hình thành các lỗ trên thành dạ dày có thể ảnh hưởng đến hoạt động quá trình tiêu hóa. Các bác sĩ khuyến khích những người bị loét kiêng uống nhiều rượu bia trong thời gian điều trị.

Đồ uống có gas 

Bên trong nước có gas chứa các chất như CO2,… có thể phá hủy “lớp áo” bảo vệ niêm mạc dạ dày do đó làm tăng khả năng tiết acid HCl trong dịch tiết dạ dày khiến cho hiện tượng viêm loét dạ dày xảy ra.

2.5. Các loại thực phẩm là nguyên nhân viêm loét dạ dày tá tràng

Các loại thực phẩm dưới đây cũng là nguyên nhân viêm loét dạ dày tá tràng

• Socola.
• Thực phẩm, đồ ăn cay nóng.
• Các loại hoa quả chứa nhiều axit: Cam, quýt, cà chua,…
• Đồ ăn nhiều dầu mỡ, chất béo: Chúng mất nhiều thời gian hơn để tiêu hóa, có thể dẫn đến đau bụng và đầy hơi – nếu bạn bị loét. Chúng khiến dạ dày của tình trạng loét trở nên tồi tệ hơn.

>>>Xem thêm: Nguyên Nhân Và Biểu Hiện Viêm Loét Dạ Dày Nên Biết

3. Một vài nguyên nhân khác tiềm ẩn nguy cơ viêm loét dạ dày tá tràng

3.1. Tình trạng stress, căng thẳng kéo dài

Khi bị stress, căng thẳng dạ dày sẽ tăng tiết axit tăng nguy cơ gây viêm loét dạ dày. Có một số trường hợp bệnh nhân mắc viêm loét dạ dày tá tràng do căng thẳng stress khi làm việc quá sức, áp lực công việc. Tuy nhiên, sau khi giải quyết được vấn đề hết căng thẳng các triệu chứng sẽ thuyên giảm. Nhưng nếu để tình trạng này kéo dài, không được điều trị kịp thời sẽ làm cho người bệnh dễ mắc bệnh viêm loét dạ dày tá tràng mạn tính.

3.2. Thói quen sinh hoạt thiếu khoa học, không điều độ

3.2.1. Thói quen ăn uống tùy tiện, không hợp vệ sinh

Những người có thói quen ăn đồ ăn nhanh, nhiều dầu mỡ, chiên rán, thích đồ uống có gas có nguy cơ viêm loét dạ dày tá tràng cao hơn người bình thường.

3.2.2. Ăn không đủ bữa, thường xuyên ăn khuya

Ăn uống không đủ 3 bữa/ ngày thường xuyên để dạ dày trong tình trạng “đói” kích thích dạ dày tiết nhiều axit hơn là nguyên nhân viêm loét dạ dày tá tràng phổ biến, đặc biệt trong lứa tuổi từ 18-30 tuổi.

3.3. Do yếu yếu di truyền

Người ta nhận thấy rằng, những bị viêm loét có tiền sử gia đình chiếm 65% ở những người liên quan ruột thịt. 

4. Viêm loét dạ dày tá tràng có biểu hiện như thế nào?

Đau âm ỉ hoặc nóng rát trong dạ dày là triệu chứng phổ biến nhất của bệnh viêm loét dạ dày tá tràng. Người bệnh có thể đau bất kỳ vị trí nào trên đường thẳng từ mũi ức đến rốn. Xảy ra khi dạ dày trống rỗng: Giữa các bữa ăn hoặc ban đêm khi ngủ làm cho người bệnh mất ngủ, ngủ chập chờn..Kéo dài vài giờ hoặc vài ngày, thường xuyên tái lại. Ngừng đau sau một thời gian ngắn nếu bạn ăn hoặc dùng thuốc kháng axit.

Đầy hơi, khó tiêu.

Ợ hơi, ợ chua: Triệu chứng phổ biến các bệnh dạ dày.

Đau bụng, đi ngoài.

Kém ăn, ăn không ngon miệng, có cảm giác chán ăn.

Buồn nôn, nôn.

Giảm cân.

5. Biến chứng 

5.1. Xuất huyết tiêu hóa (Chảy máu trong)

Từ các nguyên nhân viêm loét dạ dày tá tràng làm tình trạng viêm loét trở nên trầm trọng hơn, nếu không được tư vấn và điều trị kịp thời sẽ gây những biến chứng sau:

• Xuất huyết tiêu hóa (Chảy máu trong): Chảy máu trong là biến chứng phổ biến nhất của bệnh viêm loét dạ dày. Chảy máu có thể xảy ra khi vết loét phát triển tại vị trí nhiều mạch máu.

Chảy máu có thể là:

• Chảy máu chậm, lâu dài, dẫn đến thiếu máu – Gây mệt mỏi, khó thở , da xanh xao và tim đập nhanh.
•  Chảy máu nhanh và nghiêm trọng: Khiến người bệnh nôn ra máu hoặc đi ngoài ra phân dính có màu đen như hắc ín.

5.2. Thủng dạ dày

Một biến chứng hiếm gặp hơn của loét dạ dày được gọi là thủng dạ dày.

Điều này có thể gây nguy hiểm vì khi dạ dày thủng sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn sống trong dạ dày thoát ra ngoài phát tán trong ổ bụng và lây nhiễm sang niêm mạc bụng (phúc mạc).Trong viêm phúc mạc, nhiễm trùng có thể nhanh chóng lan vào máu gây nhiễm trùng huyết trước khi lan đến các cơ quan khác. Điều này có nguy cơ dẫn đến suy đa tạng, thậm chí có thể gây tử vong nếu không cấp cứu kịp thời. Triệu chứng phổ biến nhất của viêm phúc mạc là đau bụng đột ngột như dao đâm và dấu hiệu sinh tồn (nhiệt độ, huyết áp) trở nên tồi tệ hơn.

5.3. Tắc nghẽn môn vị dạ dày

Trong một số trường hợp, vết loét dạ dày bị viêm (sưng) hoặc có sẹo có thể cản trở việc di chuyển thức ăn trong ống tiêu hóa được gọi là tắc nghẽn môn vị dạ dày.

Các triệu chứng có thể bao gồm:

• Nôn nhiều lần, với một lượng lớn thức ăn không tiêu.
• Cảm giác chướng bụng,đầy hơi, khó tiêu dai dẳng không thuyên giảm.
• Khi ăn ít vẫn cảm thấy no.
• Giảm cân không rõ nguyên nhân.

5.4. Ung thư dạ dày

Loét tá tràng không có ung thư hóa. Loét dạ dày bất kể vị trí, kích thước, thời gian, triệu chứng dai dẳng đều phải cảnh giác. Tuy nhiên loét lớn, bờ cong nhỏ đáng ngại hơn cả. Những trường hợp này cần nội soi dạ dày và sinh thiết ở vùng loét và vùng lân cận để phát hiện tổn thương ác tính.

>>>Xem thêm: Dấu Hiệu Nhận Biết Ung Thư Dạ Dày

6. Chế độ ăn uống, sinh hoạt cho người viêm loét dạ dày tá tràng

6.1. Các loại thực phẩm nên ăn trong quá trình điều trị viêm loét dạ dày tá tràng

Vì vi khuẩn H. pylori hiện nay được biết đến là nguyên nhân hàng đầu gây ra sự hình thành vết loét, các nhà khoa học đang trong quá trình tìm hiểu những loại thực phẩm nào có khả năng trong việc chống lại nhiễm khuẩn H. Pylori.

Ngoài việc dùng thuốc kháng sinh và thuốc ngăn chặn axit người bệnh được bác sĩ khuyến nghị để điều trị loét nên ăn những thực phẩm này cũng có thể góp phần chống lại vi khuẩn gây loét:

• Súp lơ trắng, bắp cải, củ cải, bông cải xanh: Nếu nguyên nhân gây viêm loét dạ dày là do nhiễm H. Pylori các loại thực phẩm kể trên giàu chất chống oxy hóa có lợi trong việc bảo vệ lớp niêm mạc dạ dày. Chúng có thể giúp bảo vệ và kích hoạt hệ thống miễn dịch và tham gia vào quá trình chống lại sự nhiễm trùng. Chúng cũng có thể làm giảm nguy cơ mắc ung thư dạ dày. Trong đó, bông cải xanh có chứa sulforaphane – Một hợp chất quan trọng có hoạt tính chống lại sự xâm nhập H. Pylori.

• Táo, việt quất, ớt chuông, cà rốt, rau xanh (chẳng hạn như cải xoăn và rau bina): Chứa nhiều chất chống oxy hóa. Các loại rau xanh như rau bina, cải xoăn có chứa vitamin B và canxi.

• Mật ong
• Trà xanh khử caffeine
• Cam thảo: Khử chất béo (uống một giờ trước bữa ăn) và chiết xuất curcumin đã cho thấy nhiều kết quả trong một số nghiên cứu về vết loét do tác dụng của chúng chống lại H. Pylori.

• Nghệ: Hiện nay có nhiều loại thuốc sử dụng nghệ làm nguyên liệu chính mang lại hiệu quả cao trong việc điều trị vết loét dạ dày.

• Thực phẩm giàu probiotic

6.2. Chế độ sinh hoạt khoa học

• Ăn uống đúng giờ, đủ 3 bữa/ ngày, không để bụng quá đói hoặc ăn quá no.
• Giữ gìn vệ sinh sạch sẽ, ăn chín uống sôi để hạn chế nguy cơ nhiễm khuẩn H. Pylori.
• Duy trì cân nặng hợp lý.
• Không hút thuốc, uống rượu bia, hạn chế uống cà phê.
• Hạn chế ăn khuya, căng thẳng, stress kéo dài.
• Tập thể dục mỗi ngày để nâng cao sức khỏe, tăng sức đề kháng và hệ thống miễn dịch.

7. Các phương pháp chẩn đoán bệnh

Để phát hiện vết loét, trước tiên bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng. Sau đó, cần phải trải qua các xét nghiệm chẩn đoán nguyên nhân viêm loét dạ dày gây bệnh bằng các phương pháp sau:

• Các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm: Nhờ các xét nghiệm này bác sĩ có thể chẩn đoán được nguyên nhân viêm loét dạ dày, từ đó kê đơn thuốc phù hợp với tình trạng bệnh. Họ có thể tìm H. Pylori bằng xét nghiệm phân, máu hoặc hơi thở nhưng xét nghiệm hơi thở nhanh, tiết kiệm thời gian và cho kết quả chính xác. Kiểm tra hơi thở là chính xác nhất.
  Để kiểm tra hơi thở, bạn phải uống chất có chứa carbon phóng xạ.Khi đó, nếu có sự xuất hiện của vi khuẩn, khi đó H. Pylori sẽ phân hủy cacbon phóng xạ trong dạ dày. Sau đó, người bệnh sẽ thổi vào một túi. Nếu bị nhiễm H. Pylori, mẫu hơi thở sẽ chứa carbon phóng xạ ở dạng CO2.
  Nếu đang dùng thuốc kháng axit trước khi xét nghiệm H. Pylori, hãy thông báo cho bác sĩ. Tùy thuộc vào việc sử dụng xét nghiệm nào, bạn có thể phải ngừng thuốc trong một khoảng thời gian vì thuốc kháng axit có thể dẫn đến kết quả âm tính giả.
• Nội soi dạ dày -tá tràng: Bác sĩ có thể sử dụng một ống soi để kiểm tra hệ thống tiêu hóa trên của bạn (nội soi). Trong quá trình nội soi, bác sĩ đưa một ống rỗng được trang bị một ống nội soi xuống cổ họng và vào thực quản, dạ dày và ruột non. Sử dụng ống nội soi, bác sĩ có thể quan sát rất rõ niêm mạc dạ dày tá tràng để tìm kiếm các vết loét. Nếu phát hiện vết loét, bác sĩ sẽ lấy một mẫu mô nhỏ (sinh thiết) có thể được lấy ra để kiểm tra trong phòng thí nghiệm. Sinh thiết cũng có thể xác định được H. Pylori có xuất hiện trong niêm mạc dạ dày của bạn hay không.
• X-quang: Đôi khi được gọi là nuốt bari, loạt tia X của hệ thống tiêu hóa trên của bạn tạo ra hình ảnh thực quản, dạ dày và ruột non của bạn. Trong quá trình chụp X-quang, bạn nuốt phải một chất lỏng màu trắng (có chứa bari) phủ lên đường tiêu hóa và làm cho vết loét trở nên rõ ràng hơn.

>>>Xem thêm: CÁCH CHỮA VIÊM LOÉT DẠ DÀY AN TOÀN, HIỆU QUẢ, DỄ ÁP DỤNG

Trên đây Scurma Fizzy mang đến cho bạn đọc những thông tin hữu ích qua bài viết “Nguyên nhân viêm loét dạ dày tá tràng – những vấn đề hữu ích bạn cần biết” để giải đáp thắc mắc của quý độc giả. Mong rằng bài viết giải đáp thắc mắc quý độc giả cũng như cung cấp thêm kiến thức về nguyên nhân viêm loét dạ dày hữu ích với bạn.

Hãy liên hệ ngay HOTLINE 18006091 để được tư vấn và giải đáp các thắc mắc của bạn về bệnh viêm loét dạ dày.