Trào Ngược Dạ Dày Ở Trẻ Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Cách Điều Trị

Trào ngược dạ dày là một bệnh lý của hệ tiêu hóa rất phổ biến hiện nay, bệnh không chỉ gặp ở người lớn mà còn rất thường gặp ở trẻ nhỏ, trẻ sơ sinh. Trào ngược dạ dày ở trẻ có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra. Mặc dù sinh lý bệnh tương tự như ở người lớn, nhưng các triệu chứng của trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh và trẻ em thường khác với những triệu chứng cổ điển như chứng ợ nóng, ợ chua.

Trào ngược dạ dày ở trẻ có thể là do vấn đề sinh lý khi không ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt hàng ngày của trẻ hoặc cũng có thể là bệnh lý khi gây ra những biến chứng nghiêm trọng hơn như suy dinh dưỡng, viêm thực quản, xuất hiện vết loét trong thực quản gây đau hay chảy máu. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng sẽ giúp bạn có những biện pháp xử lý tốt nhất khi gặp tình trạng trào ngược dạ dày ở trẻ.

1.Tổng quan về bệnh trào ngược dạ dày ở trẻ 

Bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là một rối loạn tiêu hóa xảy ra khi axit dạ dày, thức ăn hoặc chất lỏng thường xuyên chảy ngược từ dạ dày vào thực quản có thể gây kích ứng, làm tổn thương niêm mạc thực quản gây nên cảm giác khó chịu cho người bệnh. Đây là một tình trạng thường gặp ở trẻ em, trẻ sơ sinh và người lớn.

Thực quản là phần ống nối từ miệng đến dạ dày. Van ở đáy của thực quản mở ra để thức ăn đi xuống và đóng lại để ngăn axit, các chất trong dạ dày trào ngược lên. Khi van này mở hoặc đóng không đúng thời điểm, điều này có thể gây ra các triệu chứng trào ngược dạ dày ở trẻ. Khi trẻ ọc sữa hoặc nôn trớ sau khi bú hoặc sau khi ăn, có thể trẻ đang biểu hiện chứng trào ngược dạ dày thực quản, tình trạng này xảy ra khá phổ biến ở trẻ em, trẻ sơ sinh và thường không xảy ra các triệu chứng khác.

Đối với trẻ tình trạng trào ngược dạ dày có thể là sinh lý hoặc bệnh lý, tùy từng nguyên nhân sẽ có những ảnh hưởng khác nhau tới sức khỏe của trẻ. Có thể là các triệu chứng thông thường xuất hiện rồi hết hoặc cũng có thể là các bệnh lý do các biến chứng tiến triển thành.

Sự khác nhau giữa dạ dày khỏe mạnh và trào ngược dạ dày

2. Nguyên nhân gây trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh và trẻ em

Hiện nay, tình trạng trào ngược dạ dày ở trẻ khá phổ biến, đôi khi dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề tiêu hóa khác nên việc điều trị sẽ kém hiệu quả. Việc hiểu rõ nguyên nhân gây ra những cơn trào ngược dạ dày ở trẻ sẽ giúp các mẹ có cách xử lý tốt nhất để tránh ảnh hưởng tới sức khỏe của trẻ.

2.1. Những nguyên nhân nào gây trào ngược dạ dày ở trẻ sơ sinh?

Đa phần, tình trạng trào ngược ở trẻ sơ sinh là do đường tiêu hóa hoạt động còn kém. Nhiều trẻ sơ sinh bị trào ngược dạ dày vẫn khỏe mạnh bình thường, tuy nhiên một số trẻ sơ sinh khác có thể gặp các vấn đề ảnh hưởng đến hệ hô hấp, thần kinh hoặc cơ. Theo một số nghiên cứu, hệ tiêu hóa non nớt của trẻ là nguyên nhân chính khiến trẻ thường gặp phải tình trạng trào ngược dạ dày này.

Đối với những trẻ sơ sinh (trẻ từ 0-6 tháng tuổi), thức ăn chủ yếu mà trẻ dung nạp là sữa mẹ. Khi trẻ bú, sữa sẽ đi từ miệng xuống thực quản, qua tâm vị rồi vào dạ dày. Ngay tại tâm vị, có một cơ vòng thực quản dưới như van một chiều giúp ngăn trào ngược từ dạ dày lên thực quản. Đối với trẻ sơ sinh, các cơ van tâm vị còn yếu, chức năng hoạt động chưa hoàn chỉnh do đó khi trẻ bú tư thế không đúng thì sữa và không khí ở trong dạ dày cùng dâng lên, đi qua tâm vị trào ngược lên thực quản và nôn ra ngoài.

Tương tự như quá trình trên, khi thức ăn hay sữa từ dạ dày xuống ruột cũng sẽ đi qua một van tên gọi là môn vị có chức năng giống như tâm vị. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ mặc dù cơ tâm vị yếu nhưng cơ môn vị lại rất phát triển do đó thức ăn dễ bị ứ đọng lâu trong dạ dày và tạo điều kiện thuận lợi gây ra những cơn trào ngược dạ dày ở trẻ.

Ngoài ra, trẻ sơ chủ yếu nằm hoặc được bế nên dạ dày của trẻ nằm ngang nên cũng rất dễ khiến trẻ bị trào ngược dạ dày. Khi bú, trẻ sẽ nuốt hơi rồi lại được đặt nằm trên mặt phẳng ngang hoặc được đặt nằm nghiêng cũng rất dễ khiến trẻ nôn trớ ra ngoài.

Thức ăn của trẻ chủ yếu ở dạng lỏng, mềm như sữa, bột nên dễ qua tâm vị trào ngược lên thực quản.

>>> Xem thêm Trẻ Sơ Sinh Trào Ngược Dạ Dày Thực Quản Và Những Điều Cần Lưu Ý

Trẻ nằm bú không đúng tư thế cũng có thể tăng nguy cơ trào ngược dạ dày

2.2. Nguyên nhân gây ra trào ngược dạ dày ở trẻ em

Ở trẻ lớn hơn, nguyên nhân của trào ngược dạ dày thường giống với người lớn, tuy nhiên một phần nguyên nhân cũng giống với trẻ sơ sinh là do chức năng của hệ thống tiêu hóa đang trong quá trình hoàn thiện dần, hệ tiêu hóa còn non nớt nên dễ gây tình trạng trào ngược dạ dày ở trẻ.

Một đứa trẻ lớn hơn sẽ có nguy cơ mặc GERD cao nếu chúng đã từng trải qua bệnh này khi còn nhỏ, khi còn là trẻ sơ sinh. Bất kỳ yếu tố nào khiến cho van cơ giữa dạ dày và thực quản (tâm vị) giãn ra, hoặc làm tăng áp lực từ bên dưới tâm vị đều có thể gây ra trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em.

Thói quen ăn uống cũng là một yếu tố nguy cơ gây tăng tình trạng trào ngược dạ dày ở trẻ em. Một số thực phẩm ảnh hưởng đến trương lực cơ của tâm vị, khiến cho tâm vị mở lâu hơn bình thường như: sô cô la, bạc hà, thực phẩm giàu chất béo… Các thực phẩm khác có thể làm tăng tiết acid dạ dày dẫn đến tăng trào ngược mà nên chú ý trong khẩu phần ăn của con trẻ đó là: chanh, bưởi, cà chua hay nước sốt cà chua…

Ngoài ra, có một số yếu tố nhất định góp phần gây ra GERD ở trẻ, bao gồm béo phì, ăn quá nhiều trong một bữa, ăn nhiều thức ăn cay hoặc đồ chiên, tiếp xúc thụ động với khói thuốc lá.

3. Trào ngược dạ dày ở trẻ thường gặp những triệu chứng nào?

Khi thức ăn hoặc sữa đang tiêu hóa, tâm vị mở ra, nó sẽ cho phép các chất trong dạ dày bao gồm cả acid dịch vị trào ngược lên thực quản. Trong một số trường hợp các chất trong dạ dày đi hết lên thực quản khiến cho trẻ bị nôn. Trong trường hợp khác, chỉ một phần thức ăn bị trào ngược lên thực quản, điều này gây ra chứng ợ nóng hoặc khó thở. Một số trường hợp có thể không xuất hiện triệu chứng nào cả.

Ợ chua, ợ nóng (khó tiêu acid) là triệu chứng phổ biến nhất của GERD, thường biểu hiện bởi một cơn đau tức ngực bắt đầu từ dưới xương ức di chuyển lên cổ họng. Tình trạng này thường tồi tệ hơn sau khi ăn. Nằm xuống hoặc cúi xuống sau mỗi bữa ăn cũng có thể dẫn đến chứng ợ nóng.

>>> Xem thêm Những Cách Trị Ợ Chua Tại Nhà Ai Cũng Nên Biết

Trẻ em dưới 12 tuổi thường có các triệu chứng trào ngược dạ dày khác nhau. Trẻ sẽ bị ho khan, có các triệu chứng hen suyễn hoặc khó nuốt, sẽ không bị ợ chua thông thường như người lớn.

Các triệu chứng phổ biến nhất của trào ngược dạ dày ở trẻ em và trẻ sơ sinh là:

• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ hay nôn ói, ọc sữa, sữa có thể bị ọc qua mũi hoặc qua miệng. Khi nôn trẻ sẽ khóc có thể khiến cho trẻ bị sặc sữa.
• Trẻ biếng ăn, thường xuyên quấy khóc vô cớ, quấy đêm nhiều
• Ho hoặc thở khò khè thường xuyên, dai dẳng
• Trẻ chậm tăng cân, suy dinh dưỡng
• Ở trẻ lớn hơn sẽ có triệu chứng ợ nóng, cảm giác đau xương ức
• Hay bị đau bụng vào ban đêm khiến trẻ khó chịu, quấy khóc không ngủ được
• Đau họng vào buổi sáng, có vị chua trong miệng hoặc bị hôi miệng

Dấu hiệu trào ngược dạ dày ở trẻ Nôn ói, quấy khóc không lý do

Các triệu chứng trào ngược dạ dày ở trẻ thường bị nhầm lẫn hoặc có thể giống với các tình trạng sức khỏe khác. Nếu các triệu chứng xuất hiện thường xuyên, hãy đến gặp bác sĩ để chắc chắn rằng con bạn được chẩn đoán bệnh một cách chính xác nhất.

4. Các phương pháp chẩn đoán trào ngược dạ dày ở trẻ

Thông thường sẽ rất khó phân biệt tình trạng trào ngược dạ dày do sinh lý hay do bệnh lý vì các biểu hiện gần giống với nhau như trẻ thường xuyên nôn ói, quấy khóc. Vì vậy cần đến gặp các bác sĩ để có những phương pháp xét nghiệm, chẩn đoán chính xác nhất.

Các bác sĩ có thể hỏi tiền sử bệnh của trẻ từ cha mẹ, các dấu hiệu trẻ gặp phải trong thời gian gần đây để chẩn đoán. Biểu đồ tăng trưởng và chế độ ăn uống cũng hữu ích cho việc chẩn đoán nhưng đôi khi các xét nghiệm thêm vẫn được khuyến nghị. Những xét nghiệm có thể được thực hiện bao gồm: 

• Chụp X quang lồng ngực: Chụp X quang có thể kiểm tra các dấu hiệu cho thấy chất chứa trong dạ dày đã di chuyển vào phổi hay chưa.

• Chụp X quang cản quang với Barium: Phương pháp này cho phép các bác sĩ quan sát được các cơ quan ở trên của hệ tiêu hóa của trẻ. Nó kiểm tra ống dẫn thức ăn (thực quản), dạ dày và phần đầu tiên của ruột non (tá tràng). Con bạn sẽ phải nuốt một chất lỏng gọi là bari. Bari bao phủ các cơ quan để chúng có thể được nhìn thấy trên X quang. Sau đó chụp X quang để kiểm tra các dấu hiệu của vết loét hoặc những sự tắc nghẽn bất thường ở đường tiêu hóa.
• Nội soi: Xét nghiệm này dùng để kiểm tra bên trong một phần của đường tiêu hóa. Các bác sĩ sẽ sử dụng một ống nội soi nhỏ có gắn camera luồn vào miệng, qua thực quản xuống dạ dày. Điều này cho phép bác sĩ quan sát trực tiếp hình ảnh bên trong thực quản, dạ dày để chẩn đoán. Mẫu mô ở bên trong dạ dày có thể được lấy ra để xét nghiệm. Đối với trẻ nhỏ thì nội soi được thực hiện cùng gây mê.

Nội soi giúp xác định trào ngược dạ dày ở trẻ

• Theo dõi pH thực quản: Thử nghiệm này kiểm tra độ pH hoặc mức acid trong thực quản. Một ống nhựa mỏng được đặt vào lỗi mũi của trẻ, xuống cổ họng và vào thực quản. Ống có cảm biến đo độ pH. Máy sẽ ghi lại mức độ pH trong 24 đến 48 giờ. Trong thời gian này, con bạn có thể về nhà và sinh hoạt bình thường. Bố mẹ cần ghi lại bất kỳ triệu chứng nào mà trẻ cảm thấy có thể liên quan đến trào ngược bao gồm nôn mửa hoặc ho. Bố mẹ cũng nên ghi chép lại thời gian, loại thức ăn và lượng thức ăn mà trẻ đã ăn. Các chỉ số pH của trẻ được kiểm tra và so sánh với hoạt động của trẻ trong thời gian đó.

5. Những điều bạn cần biết khi điều trị trào ngược dạ dày ở trẻ

Hiện nay, có rất nhiều trẻ em đang gặp phải tình trạng trào ngược dạ dày. Đa số trào ngược dạ dày ở trẻ là vấn đề sinh lý nên không gây hại gì cho sức khỏe của trẻ tuy nhiên nó cũng gây những cơn khó chịu, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày của trẻ. Một vài lưu ý về chế độ ăn uống, lối sống và biện pháp dùng thuốc các mẹ cần lưu ý để có phương án xử trí tốt nhất khi trẻ gặp tình trạng này hoặc giảm triệu chứng khi trẻ có cơn trào ngược.

5.1. Thay đổi chế độ ăn uống và lối sống của trẻ

Trong nhiều trường hợp, thay đổi chế độ ăn uống và lối sống có thể giúp giảm bớt những cơn trào ngược dạ dày ở trẻ. Dưới đây là một vài mẹo để quản lý các triệu chứng trào ngược dạ dày tốt hơn.

Đối với trẻ sơ sinh:

• Sau khi cho trẻ bú, giữ trẻ ở tư thế thẳng đứng trong khoảng 30 phút.
• Nếu cho trẻ bú bình, hãy để núm vú chứa đầy sữa. Bằng cách này, bé sẽ không phải nuốt quá nhiều không khí trong quá trình ăn. Sử dụng núm vú phù hợp với bé, không nên quá to hoặc quá nhỏ.
• Thêm chút ngũ cốc gạo vào thức ăn có thể hữu ích đối với một số trẻ sơ sinh để làm cho sữa đặc hơn, hạn chế tình trạng trào ngược dạ dày ở trẻ.
• Nên cho bé ợ hơi một vài lần khi bú bình hoặc bú mẹ. Con bạn có thể bị trào ngược thường xuyên hơn khi ợ hơi sau khi no bụng.
• Nâng cao đầu cũi hoặc nôi của bé.

Đối với trẻ em, trẻ lớn hơn:

• Theo dõi lượng thức ăn của trẻ. Hạn chế thức ăn chiên và béo, bạc hà, sô cô la, đồ uống có caffein như soda và trà, nước trái cây họ cam quýt và các sản phẩm của cà chua.
• Chia nhỏ khẩu phần ăn của trẻ, ăn thành nhiều bữa nhỏ. Thêm đồ ăn nhẹ giữa các bữa ăn chính nếu trẻ cảm thấy đói. Trong một bữa, tránh để bé ăn quá nhiều .
• Không để trẻ ngủ hoặc nằm ngay sau bữa ăn.
• Nên ăn trước khi đi ngủ từ 2 đến 3 giờ.

>>> Các bậc phụ huynh hãy xem thêm bài viết  Trẻ Sơ Sinh Trào Ngược Khắc Phục Như Thế Nào

Chia nhỏ khẩu phần ăn thành nhiều bữa hạn chế trào ngược dạ dày ở trẻ

Một số những thay đổi nhỏ trong thói quen ăn uống và sinh hoạt cũng giúp làm cải thiện rất nhiều tình trạng trào ngược dạ dày ở trẻ. Các mẹ hãy lưu ý những thay đổi đơn giản này để cải thiện chất lượng sinh hoạt của con.

5.2. Dùng thuốc và một số phương pháp khác

Trong những trường hợp thay đổi chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt không thể giảm bớt tình trạng trào ngược thì các mẹ nên cho trẻ đi khám và điều trị bằng thuốc. Các bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc để giúp giảm chứng trào ngược. Một vài loại thuốc sẽ giúp giảm lượng acid mà dạ dày tiết ra. Điều này có thể làm giảm chứng ợ nóng liên quan đến trào ngược. Các thuốc có thể được đề xuất bao gồm:

• Thuốc ức chế bơm proton (PPI): Đây là nhóm thuốc được ưu tiên sử dụng nhiều nhất hiện nay bởi tác dụng cũng như hiệu quả của nó. Tác dụng của thuốc là ngăn cản sự bài tiết acid của dịch vị dạ dày bằng cách ngăn không cho máy bơm acid của dạ dày hoạt động từ đó giảm tình trạng trào ngược acid lên thực quản của trẻ. Các thuốc được kể đến như: omeprazol, lansoprazol, rabeprazol… Nên dùng thuốc trước bữa ăn khoảng 30 phút để đạt hiệu quả tốt nhất.
• Thuốc kháng histamin H2: Nhóm thuốc này có tác dụng giảm sự bài tiết H+ của dạ dày, giảm lượng acid được tiết ra. Một số thuốc điển hình như: cimetidin, ranitidin, famotidin…
• Thuốc kháng acid (antacid): Thuốc có bản chất là muối hoặc hidroxit của Mg, Al có tác dụng trung hòa lượng acid được bài tiết ra.
• Ngoài ra, có thể sử dụng thuốc hỗ trợ tăng cường tiêu hóa như men tiêu hóa, khiến cho thức ăn không bị giữ quá lâu trong dạ dày, từ đó hạn chế nguy cơ trào ngược.

Bên cạnh việc dùng thuốc, các mẹ cũng nên cho trẻ sử dụng thêm thực phẩm bổ sung calo. Một số trẻ khi bị trào ngược dạ dày thường không thể tăng cân vì thường xuyên bị nôn trớ. Khi đó các chuyên gia chăm sóc sức khỏe có thể đề nghị các mẹ:

• Thêm chút ngũ cốc gạo vào sữa bột của trẻ
• Cung cấp cho trẻ nhiều calo hơn bằng cách bổ sung thực phẩm chức năng theo chỉ định của bác sĩ
• Thay đổi sữa công thức sang sữa công thức không chứa đậu nành hoặc sữa bò nếu con bạn có thể bị dị ứng

>>> Xem thêm Điều Trị Và Chăm Sóc Trẻ Sơ Sinh Bị Trào Ngược Dạ Dày

6. Các biến chứng trào ngược dạ dày ở trẻ là gì?

Trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ có thể chỉ là một hiện tượng sinh lý mà có đến 90% số lượng trẻ ra đời có biểu hiện này. Tuy nhiên nó không gây hậu quả gì nghiêm trọng, không ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ rồi dần dần tình trạng này sẽ hết đi. Đây được gọi là hiện tượng trào ngược sinh lý.

Khi mà tình trạng trào ngược dạ dày này ảnh hưởng đến quá trình phát triển của trẻ, nó gây ra những biến chứng về đường tiêu hóa hoặc đường hô hấp thì lúc đó được gọi là bệnh trào ngược dạ dày ở trẻ.

Một số trẻ sơ sinh và trẻ em bị GERD có thể không bị nôn, trớ nhưng chất chứa trong dạ dày của chúng vẫn có thể di chuyển lên thực quản và tràn vào khí quản. Tình trạng này có thể gây ra bệnh hen suyễn hoặc viêm phổi.

Tình trạng nôn trớ ảnh hưởng nhiều đến trẻ sơ sinh và trẻ em bị trào ngược dạ dày có thể gây ra các vấn đề về cân nặng hay suy dinh dưỡng.

Theo thời gian, khi acid dạ dày trào ngược lên thực quản nó có thể dẫn đến một số biến chứng nghiêm trọng hơn với trẻ như:

• Viêm thực quản
• Có thể xuất hiện vết loét ở thực quản gây đau hoặc chảy máu.
• Thiếu tế bào hồng cầu do vết loét chảy máu

Để hạn chế tối thiểu các biến chứng không tốt có thể xảy ra ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ nhỏ, các phụ huynh nên theo dõi sát sao tình trạng và các biểu hiện triệu chứng mà trẻ hay gặp phải. 

Kết luận: Trào ngược dạ dày ở trẻ là tình trạng rất phổ biến hiện nay, hầu như trẻ em nào cũng có thể gặp phải. Tuy nhiên đây không phải vấn đề quá nghiêm trọng nếu các mẹ biết cách xử lý phù hợp khi trẻ gặp tình trạng này. Với những thông tin bổ ích chúng tôi cung cấp, hy vọng sẽ giúp độc giả và đặc biệt là các mẹ có cái nhìn tổng quát nhất về tình trạng trào ngược dạ dày ở trẻ. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách xử lý sẽ giúp cải thiện rất nhiều tình hình sức khỏe, chất lượng cuộc sống, và sự phát triển của trẻ.

>> Ngoài ra bạn có thể tham khảo thêm

Trẻ Sơ Sinh Đầy Bụng Do Nguyên Nhân Nào Gây Ra

Bé Bị Chướng Bụng Đầy Hơi Và Nỗi Trăn Trở Của Nhiều Bậc Phụ Huynh

Liên hệ ngay HOTLINE 18006091 để được các dược sĩ, bác sĩ Scurma Fizzy tư vấn miễn phí và giải đáp tất cả những thắc mắc về trào ngược dạ dày ở trẻ.