Đầy Hơi Đau Bụng, Nguyên Nhân, Điều Trị Và Một Số Yếu Tố Nguy Cơ
Đầy hơi đau bụng là một trong những vấn đề phổ biến và rắc rối nhất ở một tỷ lệ lớn bệnh nhân bị rối loạn tiêu hóa nhưng cơ chế này hầu hết không được hiểu rõ. Cho đến nay đầy hơi đau bụng thường được coi là đồng nghĩa với sự gia tăng thực tế của chu vi bụng. Bài viết này nêu ra một cách tổng quát về nguyên nhân, biểu hiện, và một số yếu tố nguy cơ của tình trạng này.
1. Đầy hơi đau bụng có nguy hiểm không?
Đường tiêu hóa là đường từ miệng đến hậu môn bao gồm tất cả các cơ quan của hệ thống tiêu hóa ở người và các động vật khác ( lưỡi, tuyến nước bọt, thực quản, dạ dày, gan, túi mật, tụy, ruột non, ruột già ).
Khi chúng ta ăn, uống hoặc nuốt nước bọt, chúng ta cũng nuốt một lượng nhỏ không khí vào dạ dày. Không khí nuốt chửng này tích tụ trong ruột. Khí tồn tại trong hệ tiêu hóa của chúng ta chủ yếu là nitơ và oxy.
Khi chúng ta tiêu hóa thức ăn, khí thải ra chủ yếu ở dạng hydro, metan và carbon dioxide, được giải phóng. Khi chúng tích tụ, cơ thể có thể cần phải loại bỏ nó, qua miệng, bằng cách ợ hơi hoặc bằng trung tiện qua hậu môn.
>>> Xem thêm: Đầy Hơi Khó Tiêu Cần Làm Gì
Đôi khi đầy hơi thường xảy ra nhưng ta không nhận thức được điều đó. Không có mùi, và số lượng rất nhỏ. Khi gây mùi khó chịu, thường có một lượng nhỏ khí lưu huỳnh. Nếu thức ăn chưa được tiêu hóa đúng cách, nó bắt đầu phân hủy, giải phóng lưu huỳnh.
Hình1. Hệ tiêu hóa con người
Sự tích tụ khí trong hệ thống tiêu hóa nhiều có thể dẫn đến khó chịu ở bụng. Hầu hết mọi người đều từng bị đầy hơi. Đầy hơi quá mức có thể gây khó chịu và đau bụng hoặc đầy hơi đau bụng thường đi kèm với nhau.
Nó có thể là kết quả của việc ăn một số loại thực phẩm, nhưng nó có thể là một dấu hiệu của một tình trạng nghiêm trọng hơn. Trong hầu hết các trường hợp, thay đổi chế độ ăn uống và lối sống có thể giúp kiểm soát khí tích tụ quá mức.
2. Nguyên nhân và chẩn đoán đầy hơi đau bụng
2.1. Nguyên nhân gây ra đầy hơi đau bụng
Sở thích uống quá nhiều đồ uống có cồn, uống quá nhiều đồ uống có chứa chất kích thích, caffeine như cà phê, trà,.. Hay uống quá nhiều đồ uống có gas.
Thói quen ăn không khoa học như ăn quá nhanh, ăn quá nhiều, quá no trong bữa ăn. Thích ăn đồ ăn cay nóng, chứa nhiều dầu mỡ hay axit như dưa muối, cam, chanh,..
Ngoài ra, đầy hơi đau bụng hay gặp ở những người có cường độ làm việc cao, thường xuyên bị stress, áp lực và căng thẳng.
Lạm dụng các loại thuốc có thể gây đầy hơi đau bụng chẳng hạn như thuốc kháng sinh diệt vi khuẩn hay thuốc giảm đau, chống viêm không steroid.
Khi gặp các vấn đề sức khỏe, các bệnh về đường tiêu hóa có thể gây đầy hơi đau bụng bao gồm
- Trào ngược axit (GER và GERD)
- Stress hoặc trầm cảm
- Viêm túi mật
- Gastritis hay liệt dạ dày
- Viêm dạ dày và bệnh dạ dày
- Nhiễm helicobacter pylori (H. pylori) (là một loại khuẩn sống được trong dịch vị acid của dạ dày và gây nên viêm loét dạ dày)
- Hội chứng ruột kích thích
- Không dung nạp đường sữa
- Bệnh loét dạ dày tá tràng
- Ung thư dạ dày
>>> Xem thêm: Loét Dạ Dày Và Các Nguy Hiểm Thường Gặp
Hình 2. Vi khuẩn H. Pylori
Đầy hơi đau bụng có thể xảy ra ở cơ thể bình thường, hoặc nó có thể bắt nguồn từ một tình trạng ảnh hưởng đến hệ thống tiêu hóa.
Nguồn ngoại sinh là những nguồn gốc từ bên ngoài: Chúng ta nuốt không khí khi ăn, uống hoặc nuốt nước bọt, đặc biệt là khi nước bọt dư thừa được sản xuất, do buồn nôn hoặc trào ngược axit.
Các nguồn nội sinh bắt nguồn tại ruột. Khí có thể phát sinh như một sản phẩm hỗ trợ tiêu hóa của một số loại thực phẩm, hoặc khi thực phẩm không được tiêu hóa hoàn toàn.
Nếu bất kỳ thực phẩm nào không được tiêu hóa hoàn toàn bởi dạ dày hoặc ruột non, đầy hơi đau bụng có thể xảy ra khi nó đến ruột già.
2.2 Chẩn đoán đầy hơi đau bụng
Chuyên gia y tế có thể giúp bạn khám phá nguyên nhân cơ bản của đầy hơi đau bụng và đề xuất các cách để làm giảm các triệu chứng.
Họ sẽ hỏi bệnh nhân về lịch sử y tế và thói quen ăn kiêng của họ và thực hiện kiểm tra thể chất để xác định xem có bất kỳ sự biến đổi nào trong bụng hay không.
Họ có thể kiểm tra khí bằng cách sờ nắn, gõ vào bụng và lắng nghe âm thanh rỗng trong. Họ có thể hỏi về nhu động ruột (chính là sức co bóp ruột của bạn, bạn có thể cảm thấy rõ khi đói), liệu có bất kỳ khó khăn nào khi phân đi qua hay không, liệu có đau bụng sau bữa ăn hay không và đầy hơi đau bụng đã kéo dài bao lâu.
Điều này có thể giúp quyết định xem bệnh nhân có tình trạng cần điều trị hay không. Nó có thể giúp giữ một cuốn nhật ký thực phẩm bạn ăn trong một thời gian trước khi đến bác sĩ.
Liên hệ ngay bác sĩ, chuyên gia chuyên khoa để được tư vấn bệnh lý và phác đồ điều trị hiệu quả nhất.
3. Một vài biểu hiện của đầy hơi đau bụng
Hình 3.Biểu hiện
Khi bạn bị khó tiêu, bạn có thể có một hoặc nhiều triệu chứng sau:
- Đau, cảm giác nóng rát hoặc khó chịu ở bụng trên của bạn
- Cảm thấy no quá sớm khi ăn
- Cảm thấy no không thoải mái sau khi ăn một bữa ăn
- Bụng căng phồng
- Ợ hơi
>>> Xem thêm: Bị Chướng Bụng Đầy Hơi Do Đâu, Cách Khắc Phục Hiệu Quả Nhất
Các triệu chứng khác có thể bao gồm:
- Ợ ra thức ăn hoặc chất lỏng như nhày dịch vị dạ dày
- tiếng kêu trong dạ dày của bạn
- Buồn nôn
- Đầy hơi, khó tiêu
Đôi khi bạn bị khó tiêu, bạn cũng có thể bị ợ nóng. Tuy nhiên, ợ nóng và khó tiêu là hai điều kiện riêng biệt.
4. Cần làm gì để chấm dứt hiện tượng đầy hơi đau bụng
4.1 Chế độ ăn uống
Đầy hơi chướng bụng thường không phải là một vấn đề nghiêm trọng. Trong đa số các trường hợp, thay đổi lối sống và chế độ ăn là tất cả những gì cần thiết.
Đầy hơi có thể tránh được bằng cách không ăn thực phẩm có khả năng gây ra nó, chẳng hạn như những thực phẩm có chứa hàm lượng carbohydrate (CA) cao không thể hấp thụ được.
Thực phẩm có chứa CA dễ tiêu hóa hơn bao gồm:
- Chuối
- Trái cây họ cam quýt
- Nho
- Rau diếp
- Gạo
- Sữa chua, những người không dung nạp đường sữa nên tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng
Hình 4. Thực phẩm nên ăn khi đầy hơi, đau bụng
Hãy nhớ rằng, nếu bạn cắt bỏ một số loại thực phẩm trong thực đơn hàng ngày, bạn cần đảm bảo rằng những gì còn lại có thể đáp ứng các nhu cầu về năng lượng hàng ngày của bạn.
>>> Xem thêm: Các Biện Pháp Ngăn Ngừa Chướng Bụng Đầy Hơi Khó Tiêu Tại Nhà
Chướng bụng buồn nôn chóng mặt liệu có nguy hiểm?
4.2 Mẹo khắc phục
Các cách khác để giảm đầy hơi đau bụng bao gồm:
- Ăn các bữa ăn nhỏ hơn : Các triệu chứng thường được cải thiện nếu người đó ăn bốn đến sáu bữa ăn nhỏ hơn mỗi ngày, thay vì ba bữa lớn. Trà bạc hà có thể dùng thêm sau ăn.
- Ăn chậm: Tiêu hóa bắt đầu trong miệng của bạn, vì vậy thức ăn nên được nhai kỹ trước khi nuốt.
- Tránh dùng kẹo cao su và đồ uống có ga: Nhai kẹo cao su khiến mọi người nuốt nhiều không khí hơn. Điều này có thể làm tăng đầy hơi.
- Không hút thuốc lá và chất kích thích khác: Việc hút thuốc khiến mọi người nuốt nhiều không khí hơn, và nó cũng có thể gây kích ứng hệ tiêu hóa.
- Chọn các sản phẩm sữa ít đường: Loại bỏ thực phẩm giàu đường sữa có thể cải thiện các triệu chứng.
- Chọn đậu được lên men trước khi nấu: Chúng có ít chất xơ hòa tan hơn và hàm lượng dinh dưỡng cao hơn và có thể làm giảm đầy hơi.
Hình 5. Đậu lên men
- Tập thể dục: Giúp tăng cường hoạt động của hệ thống tiêu hóa, và điều này có thể giúp giảm khí và đầy hơi.
- Miếng đệm than: Đặt bên trong quần áo, chúng hấp thụ khí thải ra và giảm tác động của khí có mùi hôi.
- Chế phẩm sinh học: Chúng có thể làm giảm các triệu chứng ở một số người như dùng men vi sinh probiotic
4.3 Điều trị và biến chứng
4.3.1 Điều trị
Điều trị sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra chứng đầy hơi đau bụng của bạn. Các phương pháp phòng ngừa cũng là hình thức điều trị. Chúng bao gồm thay đổi chế độ ăn uống và cách bạn ăn. Ngủ nhiều hơn và giảm căng thẳng cũng có thể giúp ích.
Nếu bạn bị loét dạ dày, nó có thể được chữa khỏi. Bạn có thể cần phải dùng một loại thuốc ngăn chặn axit dạ dày tiết ra. Nếu bạn bị nhiễm trùng trong dạ dày, bạn cũng có thể cần phải dùng kháng sinh.
Ngoài ra, bạn có thể cố gắng tránh hoặc dùng một số loại thuốc không kê đơn. Tham khảo ý kiến bác sĩ của bạn trước khi bắt đầu.
- Thuốc giảm đau và chống viêm, như Advil hoặc Aleve, không giúp giảm đầy hơi. Chúng có thể làm xấu đi tình trạng của bạn, đặc biệt là sử dụng thường xuyên.
- Thuốc kháng axit :là chống lại axit trong dạ dày của bạn. Các thương hiệu như Tums hoặc Alka-Seltzer có thể giúp giảm một số triệu chứng khó tiêu.
- Thuốc chẹn Histamine bao gồm Pepcid. Những điều này có thể giúp giảm đau và các triệu chứng, nhưng không nên được sử dụng lâu dài.
- Thuốc ức chế bơm Proton omeprazole và lansoprazole hiện có sẵn tại quầy. Những loại thuốc này giúp ngăn chặn vị trí sản xuất axit trong dạ dày của bạn.
>>> Xem thêm: Top 5 Bài Thuốc Chữa Đầy Bụng Và Chướng Hơi Hiệu Quả
4.3.2 Biến chứng
Đau đớn và khó chịu dai dẳng, căng thẳng là những biến chứng chính của đầy hơi đau bụng. Tuy nhiên, bạn có thể tìm kiếm lời khuyên nếu:
- Lượng khí dư thừa tích lũy nhiều
- Đầy hơi xảy ra thường xuyên
- Các biểu hiện bắt đầu trở nên nghiêm trọng hơn
- Khí thường được giải phóng không tự nguyện
- Có mùi hôi miệng liên tục
- Các triệu chứng đi kèm cho thấy tình trạng tiêu hóa tiềm ẩn có thể xảy ra
- Đau nhói, chuột rút, xảy ra ở bụng và những cơn đau thay đổi liên tục
- Có một cảm giác đầy hơi hoặc cảm giác thắt nút trong bụng
Đầy hơi đau bụng nghiêm trọng và dai dẳng có thể là dấu hiệu của một tình trạng bệnh tiềm ẩn, chẳng hạn như hội chứng ruột kích thích (IBS).
4.3.3 Sống chung với chứng đầy hơi đau bụng
Hầu hết những người bị đầy hơi đau bụng đều có một cuộc sống bình thường. Bạn có thể cần thực hiện một số thay đổi lối sống để giúp ngăn ngừa chúng. Hoặc bạn có thể cần thuốc để ngăn ngừa và điều trị các triệu chứng. Làm việc với bác sĩ của bạn để điều trị và quản lý bất kỳ vấn đề nào.
Đôi khi khó tiêu có thể là dấu hiệu của một vấn đề nghiêm trọng – ví dụ, loét dạ dày sâu. Hiếm khi, khó tiêu là do ung thư dạ dày. Nếu bạn bị khó tiêu, hãy nói chuyện với bác sĩ gia đình của bạn. Điều này đặc biệt quan trọng nếu bất kỳ một trong những điều sau đây là đúng đối với bạn:
- lớn hơn 50 tuổi.
- Gần đây bạn đã giảm cân không tự nguyện.
- Bạn gặp khó khăn khi nuốt.
- Bạn bị nôn mửa nghiêm trọng.
4.4 Tại sao một số loại thực phẩm gây ra nhiều khí hơn?
Thực phẩm gây đầy hơi có xu hướng cao trong một số polysaccharides, đặc biệt là oligosaccharides, chẳng hạn như inulin. Inulin là một chất bột có trong thức ăn được gọi là fructans. Ví dụ :
- các loại rau như atisô, bông cải xanh, tỏi tây, súp lơ, bắp cải,tỏi, hành tây , đậu, mầm Brussels và củ cải
- ngũ cốc, lúa mì hoặc yến mạch
- đậu: bao gồm đậu và đậu lăng
- sản phẩm sữa
- men trong các sản phẩm nướng như bánh mì
- hạt điều
4.5 Dưới đây là một số lý do tại sao một số loại thực phẩm gây ra đầy hơi đau bụng, nhưng có thể do yếu tố khác.
Đậu: Carbohydrate phức tạp trong đậu rất khó để con người tiêu hóa. Chúng được tiêu hóa bởi các vi sinh vật trong ruột được gọi là hệ thực vật đường ruột, tạo ra khí metan. Khi carbohydrate phức tạp đến ruột già, vi khuẩn ăn chúng và tạo ra khí.
Không dung nạp đường sữa: Khi mọi người tiêu thụ thực phẩm có chứa đường sữa, chẳng hạn như sữa và thiếu các enzyme để phá vỡ nó, vi khuẩn ăn đường sữa. Ở một số người, điều này tạo ra một lượng lớn khí như CO2.
Bệnh Celiac: Không dung nạp với gluten protein có nghĩa là một số người bị đầy hơi quá mức khi họ tiêu thụ lúa mạch, lúa mì và lúa mạch đen.
Chất làm ngọt nhân tạo : Sorbitol và mannitol được tìm thấy trong kẹo, kẹo cao su và thực phẩm ngọt không đường. Một số người bị tiêu chảy, đầy hơi hoặc cả hai khi họ tiêu thụ các chất này.
Bổ sung chất xơ : Thêm những thứ này quá nhanh vào chế độ ăn uống có thể gây đầy hơi, đặc biệt nếu chúng có chứa psyllium.
Đồ uống có ga : Đồ uống có ga và bia có thể gây ra sự tích tụ khí trong đường ruột.
Nếu bạn quan tâm đến cách chế độ ăn uống của bạn có thể gây đầy hơi, nên tìm đến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng có trình độ chuyên môn để được tư vấn.
5. Một số yếu tố nguy cơ liên quan đến đầy hơi đau bụng.
Tình trạng sức khỏe tiềm ẩn
Một số tình trạng mãn tính có thể gây đầy hơi, ví dụ,bệnh Crohn , viêm loét đại tràng hoặc viêm túi thừa. Một số loại ung thư đường ruột có thể dẫn đến tắc nghẽn ruột. Bất cứ ai trải qua một sự gia tăng đau bụng, đầy hơi đột ngột hoặc xấu đi nên gặp bác sĩ.
Các vấn đề về túi mật
Sỏi mật và viêm túi mật có thể gây ra tích tụ khí.
Táo Bón
Phân cứng có thể làm cho việc trục xuất khí dư thừa trở nên khó khăn, dẫn đến sự tích tụ và khó chịu hơn nữa.
>>>Xem thêm: Top 5 cách chữa trị đầy bụng khó tiêu táo bón đơn giản tại nhà
Viêm dạ dày ruột và các bệnh nhiễm trùng đường ruột khác
Nhiễm virus, vi khuẩn hoặc ký sinh trùng của hệ thống tiêu hóa, hoặc ngộ độc thực phẩm, có thể dẫn đến sự tích tụ khí. Ví dụ như nhiễm Escherichia coli (E. coli), amebiasis và giardiasis.
Hình 6. Nhiễm trùng đường ruột
Kháng sinh
Chúng có thể làm đảo lộn hệ sinh vật đường ruột bình thường, hoặc hệ vi khuẩn, trong ruột.
>>> Xem thêm: Cơ Chế Gây Bệnh Dạ Dày Của Thuốc Chống Viêm, Giảm Đau NSAIDs
Thuốc nhuận tràng
Sử dụng thuốc nhuận tràng thường xuyên và quá mức có thể làm tăng nguy cơ phát triển đầy hơi đau bụng.
Các nguyên nhân khác
Bao gồm mang thai, viêm tụy, bệnh Hirschsprung, hội chứng tiền kinh nguyệt, lạc nội mạc tử cung và những nguyên nhân khác.
Nếu có dấu hiệu ngộ độc hoặc tắc nghẽn, hoặc nếu có máu trong phân, cần phải chăm sóc y tế khẩn cấp.
Kết quả nghiên cứu mới của Jan Tack 1, Michael Camilleri 2 năm 2018
Khó tiêu chức năng (FD) và liệt dạ dày nhẹ là những nguyên nhân thường xuyên gây ra các triệu chứng tiêu hóa trên như đau thượng vị hoặc rát, đầy bụng trên, ợ hơi khó chịu, buồn nôn và nôn. Các cơ chế sinh lý bệnh lý tiềm ẩn là các cơ chế không đồng nhất và liên quan như nhu động bất thường,ruột quá nhạy cảm, viêm niêm mạc cấp,…
Các tác nhân prokinetic, giúp tăng cường nhu động dạ dày, được sử dụng để điều trị cả gastroparesis và FD. Trong FD, bên cạnh liệu pháp ức chế axit và diệt trừ Helicobacter pylori, điều hòa thần kinh và thuốc tăng cường co bóp dạ dày có thể được áp dụng.
Với dạ dày, thuốc chống nôn cũng có thể giúp giảm triệu chứng. Các phương pháp tiếp cận mới đang được đánh giá trong những điều kiện này là fundus acotiamide và buspirone và thuốc chống trầm cảm mirtazapine trong FD.
Đối với gastroparesis, các tác nhân được nghiên cứu gần đây bao gồm chất chủ vận ghrelin prokinetic relamorelin, các tác nhân serotonergic prokinetic velusetrag và prucalopride, thuốc chống dị ứng và các thủ tục phẫu thuật cắt bỏ khối u bằng nội soi.
Theo NCBI, NCBI. Functional Dyspepsia: Advances in Diagnosis and Therapy. Talley NJ. Functional Dyspepsia 2017 May 15;11(3):349-357. doi: 10.5009/gnl16055. PMID: 28452210; PMCID: PMC5417776. ed., Gut and Liver, 2017, Các triệu chứng của đầy hơi đau bụng làm giảm chất lượng cuộc sống và điều trị được chỉ định nếu các biện pháp đơn giản như trấn an và hạn chế chế độ ăn uống không lành mạnh. Điều trị y tế vẫn chủ yếu là triệu chứng mặc dù ở những bệnh nhân nhiễm H. pylori có hy vọng chữa khỏi triệu chứng ở một thiểu số nhỏ với liệu pháp diệt trừ.
